La Edda

Skáldskaparmál estas tiu parto de la Edda, kiu plej evidente portas la signojn de instrua libro. Tiel estis, ke en la tempo de Snorri Sturluson la malnova arto de poetiko jam trovis sin en dekadenca stato, kio multe zorgigis la poeton kaj historiiston Snorri. La antikva poezio estis firme bazita sur la pagana tradicio, kiun oponis la kristana eklezio. Tial Snorri verkis sian Edda por provi revivigi la malnovan poetikon, kio postulis rekonsciigi la poetojn pri sia heredaĵo tiel intime ligita al la antikva kulturo de paganismo. Unu grava karakterizaĵo de la malnova poezio estis la t.n. kenningar, metaforaj kunmetaĵoj grandparte bazitaj sur la mitologio. La tuta Gylfaginning kaj granda parto de Skáldskaparmál do estas rakontoj necesaj por kompreni kaj apliki tiajn poetikajn rimedojn kiel la kenningar kaj la t.n. heiti, vortojn kutime uzatajn nur en poezio.

Krom la mitologiaj rakontoj Skáldskaparmál enhavas ankaŭ multajn ekzemplojn el poemoj por montri la uzadon de la menciitaj poetikaj rimedoj; tiuj ekzemploj estas netradukeblaj krom per parafrazoj kaj detalaj klarigoj. Ili do estas kutime ellasitaj en tradukoj, kaj ankaŭ en ĉi tiu, kiu celas prezenti nur la antikvan mitologion, la plej faman parton de la Edda de Snorri.

La lasta parto de la Edda nomiĝas Háttatal (Hátta-, gen. plur. de háttr, versformo, -tal, elnombrado, listo), poemo de 102 strofoj verkitaj de Snorri mem por montri la eblajn variaĵojn de versaj kaj strofaj formoj de la t.n. dróttkvætt en la antikva poezio. Tiu varieco multe dependas de diversaj eblecoj de rimoj kaj ne rekte koncernas la mitologion. En tradukoj de la Edda la Háttatal do estas kutime ellasita.

Vortoj kaj nomoj signitaj per asterisko en Gylfaginning kaj Skáldskaparmál estas klarigitaj laŭ ĉapitroj en notoj fine de la libro. Tie ankaŭ ĉiuj nomoj estas montritaj en islanda formo, ofte kun fonetikaj signoj por montri la prononcon. Estas rimarkinde, ke la islandaj literoj Þ (þ) kaj ð (kiu neniam aperas majuskle) estas prononcataj respektive kiel th en thing kaj this en la angla. La vokaloj á, ó kaj æ estas prononcataj kiel aŭ, oŭ kaj aj, kaj ö kiel en la germana schön. La kombinaĵo au estas prononcata kiel oj, kaj ei kiel ej. Signifoj de kunmetitaj nomoj estas klarigitaj laŭ la konsistigaj vortpartoj. Por doni laŭeble plenan komprenon de la signifoj de nomoj ili ofte estas klarigitaj ankaŭ etimologie.

Baldur Ragnarsson

Mallongigoj kaj simboloj uzataj en la notoj

ĉ. ĉirkaŭ

ĉap. ĉapitro

Gg Notoj pri Gylfaginning

isl. islande

kp komparu

lat. latine

plur. pluralo

sing. singularo

t.e. tio estas

vd vidu

° nedokumentita historia vorto.

Prologo

1. Evoluo de la di-ideo

Ĉiopova Dio kreis en la komenco ĉielon kaj teron kaj ĉiujn aferojn, kiuj ilin akompanas, kaj laste du homojn de kiuj devenis la generacioj, Adamon kaj Evan, kaj multiĝis ilia gento kaj disvastiĝis tra la tuta mondo.

Sed en la pasado de la tempo la homa raso diversiĝis; estis iuj bonaj kaj stabilaj en la ĝusta kredo, sed multe pli multaj sin forturnis al la voluptoj de la mondo kaj neglektis la ordonojn de Dio. Tial Dio dronigis la mondon per diluvo kun ĉiuj kreitaĵoj en la mondo krom tiuj, kiuj estis en la Arkeo kun Noa. Post la Diluvo vivis ok homoj, kiuj loĝis en la mondo, kaj de ili devenis generacioj, kaj okazis kiel antaŭe, ke kiam la mondo fariĝis loĝata kaj multiĝis la homoj, tiam granda plimulto de la homaro avidis riĉon kaj gloron kaj neglektis obeon al Dio, kaj kreskis tio ĝis tiom, ke ili rifuzis diri la nomon de Dio. Sed kiuj tiam estis por rakonti al siaj infanoj pri la grandfaroj de Dio? Tiel do okazis, ke ili forgesis la nomon de Dio, kaj en plej multaj lokoj en la mondo troviĝis neniu, kiu sciis ion pri sia kreinto. Sed malgraŭ tio Dio disponigis al ili terecajn favoraĵojn, riĉaĵojn kaj prosperon, por ĝui en la mondo. Li cedis al ili ankaŭ porcion da saĝo, por ke ili povu kompreni ĉiujn terajn aferojn kaj detalojn de ĉio, kion ili povis vidi en la ĉielo kaj sur la tero.

Ili pensis kaj miris pri tio, kion povus signifi tio, ke la tero kaj la bestoj kaj la birdoj havas komunan naturon en iuj aferoj, sed estas tamen diferencaj je kvalitoj. Unu naturo de la tero estas, ke se enfosita sur altaj montopintoj, akvo tie elfluas, kaj ne estis necese enfosi tie pli multe por havi akvon ol en profundaj valoj. Tiel same estas ĉe bestoj kaj birdoj, ke la sango estas same proksima en la kapo kiel en la piedoj.

Estas la dua naturo de la tero, ke en ĉiu jaro kreskas sur la tero herbo kaj floroj, kaj en la sama jaro ili falas kaj velkas. Tiel same estas ĉe bestoj kaj birdoj, ke iliaj haroj kaj plumoj kreskas kaj falas for en ĉiu jaro.

Estas la tria naturo de la tero, ke kiam ĝi estas malfermita kaj fosita, tiam herbo kreskas sur la grundo, kiu estas plej supre sur la tero. Rokojn kaj ŝtonojn ili rigardis kiel ekvivalentajn al dentoj kaj ostoj de bestoj.