Лісты

Я думаю, што Вам трэба ўзяцца за гэтую справу з іншага канца. У рукапісным аддзеле універсітэцкай бібліятэкі ў Вільні працуе А.К.Антановіч. Чалавек гэты выяўляе вялікую цікавасць да Вашых пытанняў і, апрача таго, ён ведае і кнігі, і рукапісы, якія ёсць у віленскіх сховішчах. Пры мне ён паказваў выданні Дуніна-Марцінкевіча, якія падабраў недзе на падлозе бібліятэкі без адной часткі пераплёту, але зусім добрыя, потым адно парыжскае выданне 30-х гадоў, шмат казаў пра рукапісы, якія ёсць у Вільні. Мне здаецца, што гэта Вам гатовы супрацоўнік, тым больш, што ён без усялякага разбегу можа пачаць працу па апісанні ці хаця б уліку рукапісаў.

Першае, што я ўбачыў, калі ўвайшоў у чытальную залу рукапіснага аддзелу бібліятэкі Акадэміі навук у Вільні, была рукапісная кніга, пісаная паўуставам на беларускай мове. З загалоўка, прыпісанага пазней, бачна, што гэта апісанне ці дзённік аднаго з дзеячоў Вялікага Княства Літоўскага, які ездзіў у Расію. На жаль, ні загалоўка, ні шыфра я не запісаў. А ўвогуле, Вільня і, напэўна, бібліятэка імя Шчадрына з’яўляюцца асноўнымі сховішчамі беларускіх рукапісаў.

ЯЗЭПУ ДЫЛЕ

[не раней красавіка 1960 г.]

Шаноўны Язэп Лявонавіч!

Мінулы месяц я быў у Ленінградзе, куды мне, хоць і са спазненнем, пераслалі Ваш ліст. Я працую над справамі сацыяльна-эканамічнага развіцця Заходняй Беларусі і Літвы да 1861 г., і таму матэрыял 1863 г. ведаю слаба. Відаць, аднак, што асноўныя матэрыялы пра Каліноўскага, уключна з яго ўласнаручнымі паказаннямі, знаходзяцца ў Вільні. Былі яго матэрыялы і ў Маскве, ды загінулі ў час вайны, але тут, відаць, былі толькі копіі. Зразумела, гэта не азначае, што трэба занядбаць тыя дакументы, пра якія пішаце Вы. Я пытаўся ў супрацоўнікаў архіву пра іх, і яны мне сказалі, што такія ў іх ёсць, але гэта было сказана ў самай агульнай форме, а шукаць у мяне не было часу. Усё прыходзіцца адкладваць надалей, калі можа скончу сваю манаграфію пра ўмовы ў Заходняй Беларусі і Літве напярэдадні 1861 г.

Сярод іншых праблем, над якімі мне прыходзіцца працаваць у сувязі з гэтаю тэмаю, знаходзіцца і праблема абавязковых інвентароў. Уступную частку гэтага раздзелу я надрукаваў у мінулым годзе ў зборніку (Ежегодник по аграрной истории стран Востчной Европы, Таллин, 1959), рэшта чакае канца ўсяе працы. У свой час Пічэта казаў мне, што калісьці ў Інбелкульце знаходзіўся рукапіс, здаецца, Жуковіча пра тыя самыя інвентары, але яны неяк раптоўна зніклі. Ці не памятаеце Вы што-небудзь пра гэтую працу?

Праз месяц у Мінску склікаецца нарада гісторыкаў, музейных працаўнікоў і настаўнікаў школ па праблемах вывучэння гісторыі Беларусі. Дакладна яшчэ ня ведаю праграмы (яе покуль ня ведаюць і арганізатары). Магчыма, на гэтай нарадзе буду і я. Гэта першая пасля 1926 г. нарада беларускіх гісторыкаў. Перапынак надта доўгі. У ЛІМе я надрукаваў (пасля перапынку ў 30 год) артыкул пра літаратурную спадчыну Івана Грыгаровіча, выдаўцы першага беларускага археаграфічнага зборніка.

Дзякуй Вам за памяць. Людзей, якія памятаюць Інбелкульт, засталося мала.

СЦЯПАНУ АЛЕКСАНДРОВІЧУ

12 красавіка 1960 г.

Сцяпан Хусаінавіч.

Напішу Вам усё па парадку. Я працую ў Інстытуце гісторыі Акадэміі навук СССР. Неяк адзін наш супрацоўнік вярнуўся з Краснаярска і сказаў, што там у архіве сярод іншых матэрыялаў заходзіцца і асабовы фонд Грыгаровіча. Праз некаторы час усе матэрыялы Юдзіна, у якіх і быў фонд Грыгаровіча, пераслалі ў Маскву — у Архіў літаратуры і мастацтва. Мяне папрасілі зайсці туды, каб што-небудзь сказаць пра тыя матэрыялы. У дырэкцыі тады сказалі, што не ведаюць, што рабіць з тым фон­дам, — ці адсылаць назад у Краснаярск, ці ў Ленігррад, дзе ён быў раней?

Я адразу напісаў, што адаслаць трэба ў архіў Акадэміі навук у Мінск, аб чым падаў паперу ў Архіў, а тым часам напісаў пра ўсё гэта ў Мінск Крапіве. На гэтым уся справа і скончылася. Мне неяк сказалі, што Крапіва перадаў мой ліст Судніку. Можа быць і так, але мне з Акадэміі ніхто не адказаў. Тады я напісаў у "ЛіМ", і Вы зараз першы, хто адгукнуўся. Вельмі шкадую, што ў свой час напісаў не Сіманоўскаму, а ў Акадэмію.

Мая спецыяльнасць — сацыяльна-эканамічная гісторыя Літвы і Беларусі. Да таго ж я быў упэўнены, што ў Мінску адразу ўхопяцца за магчымасць набыць такі цікавы архіў. Таму я перагледзеў яго настолькі, каб можна было напісаць заключэнне.

Я раю Вам так: перад тым як ехаць у Архіў, напішэце ім ліст або пазванеце па тэлефоне (Д-829-72), бо за гэты час, можа, што здарылася.

3 вялікаю цікавасцю чытаў Вашы кнігі. Канчаючы ўніверсітэт (гэта было ў 1928 г.), я меркаваў зрабіць часткова тое, што за­раз зрабілі Вы: абысці і сфатаграфаваць усе мясцовасці, дзе калі-небудзь жыў Купала. Купала і, асабліва, Уладзіслава Францаўна з вялікаю ахвотаю падтрымалі гэту думку, але здзейсніць яе не давялося. Калі будзеце ў Маскве, то проша зайсці.

Улашчык.

СТАНІСЛАВУ ШУШКЕВІЧУ

17 красавіка 1960г,

Станіслаў Пятровіч.

Месяц быў у Ленінградзе, а калі прыехаў дахаты, то знайшоў цэлую папку карэспандэнцыі, а таксама прысланы Вамі "ЛіМ".