Лісты

У адным з артыкулаў я троха сказаў пра гэту дзейнасць Залескага. Прыслаць яго Вам не магу, бо друкаваў ужо даўно. Калі Вы цікавецеся гэтаю справаю, то вазьмеце "Исторические запискі", т. XXXIII. М.. 1949 — "Подготовка крестьянской ре­формы 1861 г. в Литве и Западной Белоруссии".

Улашчык

НІНЕ БЯЛЬКЕВІЧ

24 лістапада 1961 г.

Ніна,

я пісаў у Маладзечна Каханоўскаму пра пасцілкі. Ён адказаў, што найлепшыя ткуць на Случчыне і каля Багушэвіч. Наогул, калі што будзе вартае, то паведаміць. У іх вельмі чакаюць кнігу пра Тарашкевіча. Калі можаш дастаць пару экз., то пашлі яму (Палярны зав., д. 1).

Можа, дастанеш мне кнігу Штыхава і Лысенкі "Самыя старажытныя гарады Беларусі".

[...] Усё чытаю свой летапіс. Ён надта складаны. Пішу пісьмы тым, хто даў кнігі.

Польскую бібліяграфію, ад якой зрокся ў Мінску, не шлюць ніадкуль.

ЮЛІІ БІБІЛА

21 сакавіка 1962 г.

Сёння гаварыў з акадэмікам Тихомировым. Ён хоча сваю калекцыю рукапісаў передаць у Новасібірск, але сярод іх ёсць беларускія і ўкраінскія. 3 беларускіх ён назваў евангелле, пісанае ў канцы XIV ст. у Друцку і евангелле, пісанае ў Мінску ў XVI ст. Вядома, што ўсё гэта трэба было б аддаць у Мінск, але каму і куды? У Віцебску ўзарвалі царкву XII ст., у Мінску разбурылі замчышча. 3 гэтага ён робіць зусім разумны вывад, што ў Беларусі да помнікаў культуры адносяцца па-варварску. Я нават не мог сказаць яму, ці ёсць у Дзяржаўнай бібліятэцы рукапісны аддел, ці ёсць там умовы для захавання рукапісаў, хто ведае аддзелам, калі ён ёсць, і г. д. Ён упэўнены, што ў Бе­ларуси ёсць шмат нявыяўленых рукапісаў, а шукаць і набываць няма каму, бо няма спецыялістаў і ніхто гэтым не цікавіцца. Калі ён спытаў у мяне, хто там спецыяліст, дык і я не ведаў. Можа, іх і праўда няма.

Будзьце ласкавы, не адкладаючы, напішыце мне пра ўсё гэта. Пэўна, трэба пагаварыць з Сіманоўскім. Покуль што нічога пра гэта не гаварэце, каб не зрабілі якога-небудзь нетактычнага запытання. Ён гэтага надта не любіць.

У пачатку мая я прыеду ў Мінск працаваць у архіве, але было б лепш, каб Вы маглі напісаць мне, пака я буду яшчэ тут.

ЮЛІІ БІБІЛА

8 чэрвеня 1962г.

Юлія Осіпаўна.

У Гродне ў архіве я знайшоў тэстамент Касцюшкі, падпісаны ў Швейцарыі, якім ей даваў вольнасць сваім падданым у Кобрынскім павеце. Тэстамент гэты фатаграфаваны некалькі раз, але я не бачыў, каб хто-небудзь яго ў нас надрукаваў (змест быў надрукаваны ў польскай газеце яшчэ ў 1817 г., праз некаторы час пасля падпісання).

Знайшоў там і матэрыялы пра Крошына і пра Багрыма. Гэга таксама вядомыя матэрыялы, але верш, з-за якога там усе закруцілася, я нідзе [раней] не бачыў; можа, гэта з-за таго, што не ўсе ведаю. Верш гэты Багрым прачытаў чыноўніку, які прыехаў наводзіць у Крошыне парадкі, і які так здзівіў чыноўніка, што той папрасіў Багрыма запісаць яго. Следству не ўдалося даведацца, хто быў аўтарам, але пэўна гэта не Багрым, бо ў той час ён быў зусім хлопчыкам. Напісаны верш на навагрудскай або слонімскай мове (панэ, барэ). Па змесце вельмі падобна на "Мужыцкую праўду": заклік да знішчэння паноў і ўсхваленне старой Польшчы, нават заклік да барацьбы за аднаўленне Польшчы.

Думаю, што з-за гэтай самой Польшчы верш надрукаваць у Мінску будзе цяжка, хаця яго рэвалюцыйны дух бясспрэчны. Што ў такім разе рабіць? У манаграфіі я перакажу змест і дам каментарыі, але гэта не тое, што трэба. Верш напісаны, пэўна, у 1812 г., адразу пасля прыходу французаў, покуль тыя яшчэ не даліся як след у знакі, і таму аўтарам не можа быць Багрым.Беларуская літаратура таго часу такая бедная, што ўсякая знаходка цікавая. Вы лепш ведаеце ўмовы і, можа, параіце мне, што рабіць? Я думаў пісаць Сцяпану Александровічу, але пасля вырашыў напісаць раней Вам.

У Навагрудку не быў. У нядзелю ездзіў у Самахвалавічы: некалі мы з Нінай там вучыліся. 3 Гродна таксама не мог дабрацца ў ня­дзелю, бо далёка, а на таксі дорага, да таго ж і грошы канчаліся.

У Мінск едзе Бялькевіч — той, што жыў з Янкам, пляменнік. Ён вайсковы інжынер і нашымі справамі не цікавіцца. 1 ліпеня едзем усёю хатаю у Палангу на 17 дзён.

Улашчык.

КАНСТАНЦІНУ ШАБУНЕ

8 сакавіка 1964 г.

Канстанцін Іванавіч!

3.ІІІ.64 г. з мяне зрабілі доктара. Прайшоў я аднагалосна. Апанентамі былі М.В.Нечкіна, Ю.І.Жугжда і А.Л.Шапіра. Найбольш важныя заўвагі зрабіла Нечкіна, якая лічыць, што я павінен быў сфармуляваць значна больш тэарэтычных вывадаў… Я сказаў, што такі раздзел у мяне быў напісаны, але я ня мог абгрунтаваць свае вывады статыстычнымі матэрыяламі, і таму выключыў іх са свае працы. Калі дасць Бог буду жыць, то паеду ў Вільню, вазьму фонды Тышкевіча і напішу манаграфію пра ўзнаўленне сялянскай гаспадаркі. Між іншым, калі хто хоча напісаць добрую манаграфію на гэтую тэму ці наогул пра магнацкую гаспадарку, няхай бярэ гэты матэрыял, бо пэўна ў СССР падобнага няма.

Пасля абароны быў, ведама, банкет, а пасля банкету я, ведама, хварэў, а зараз ніяк не магу выспацца, тым больш, што тэрмінова рыхтую кнігу для выдавецтва.

Вялікі дзякуй Вам і ўсяму калектыву, і ўсім асабіста, хто чытаў рукапіс і хто адзначыў яго добрым словам.

Скора пэўна буду ў Мінску.

Улашчык