Напісанае застаецца

Нунцый (робячы выгляд, што не заўважыў іроніі). Мануэла папросіць, каб нам падалі піва.

Мануэла выходзіць.

Тое, што я зараз скажу, не для дзявочага вуха, а я наважыўся быць з вамі шчырым. Справа ў тым, што пасольства яго святасці да вялікага князя Васілія поспеху пакуль не мела. Даўні і закляты вораг Рыма Максім Грэк дрэнна ўплывае як на князя, так і на мітрапаліта. Таму Максіма вам давядзецца ўзяць на сябе. Я лічу, што вам гэта не будзе ўжо цяжка… А калі не ўправіцеся словам, мы дапаможам справай…

Скарына. Мяне здзіўляе ваша прапанова, бо вы не можаце не ведаць, што мы з Максімам Грэкам у дружбе даўняй… і адзінай веры служым.

Нунцый. А вы мяне радуеце тым, што не хаваеце сваёй здрады каталіцкай царкве.

Скарына. Не бачу сэнсу хаваць, калі вы маеце запіс маёй гутаркі з Лютэрам.

Нунцый. Безумоўна… (Спагадліва.) Мне вельмі цяжка будзе пры выпадку абараніць вас. Самі разумееце, што, пасля таго як я вам адкрыўся ў сваіх намерах, вы павінны будзеце прыняць мае ўмовы і даць гарантыі ці мы вымушаны будзем прыняць меры перасцярогі. Гаворка ідзе аб вялікай палітыцы яго святасці Папы.

З’яўляецца Кат з трыма куфлямі піва. Твар пад капюшонам.

Скарына. Вы, святы айцец, арыгінальна частуеце сваіх гасцей. Тым больш што гаворка ідзе аб вялікай палітыцы яго святасці.

Нунцый (устае). Майстар, праводзь госця… у апартаменты.

Кат прапускае перад сабой Скарыну. Абодва выходзяць.

Гм… Колькі ні сустракаю русінаў, ні адзін не падобны на другога.

VII

У катавальню ўваходзяць Скарына і Кат. Кат садзіцца ў крэсла для катаванняў, дзе ёсць прыстасаванні, каб закаваць рукі, ногі і галаву падсуднага. Крэсла лёгка перасоўваецца на колах.

Кат (адкідвае капюшон). Сюды ерэтыкі звычайна ідуць самі. Адсюль я іх выношу. Трапляюцца, праўда, такія, што адразу і не зломіш, але тады вельмі незадаволены бывае найшаноўнейшы Нунцый. А вы ж бачылі, што гэта такое, калі найшаноўнейшы Нунцый незадаволены… А ў мяне жонка, дзеці… Меншанькі асабліва пацешны. Заўсёды пачастункаў чакае — салодкае любіць. Абы я на парог, крычыць: татка, дай буську… Усяго абцалуе, аблашчыць. А работы многа, днямі дома не бываю. А ўчора захварэў, гарыць увесь. Ён плача, і я плачу… Гэта, як бачыце, лесвіца з калаўротам. Верхняя пятля накідваецца на рукі, ніжняя — на ногі. Я кручу калаўрот, ерэтык крычыць ад болю, пан Кваліфікатар задае пытанні… (Да Скарыны.) Кажуць, вы доктар? Можа, параілі б, чым лячыць хлопчыка? Хрыпіць, кашляе, горлам жаліцца.

Скарына. Мёдам напаіце, ножкі папарце…

Кат. Дзякую. Шанцуе на дактароў… Гэта — кола. Ерэтыка прывязваю да слупа, колы падганяю так, каб зуб’е рвала яму скуру. Я кручу, ён раве нема, пан Кваліфікатар задае пытанні… Тут і да вас адзін доктар быў. Памёр яшчэ да спалення. Слабы трапіўся. Гэта ў нас адначасова і дыба і кол. Тут я катую асабліва зацятых. Вяроўкі з паясамі накідваюцца на рукі, ногі і паясніцу. Я падцягваю за вяроўкі, пан Кваліфікатар задае пытанні, ерэтык скрыгоча зубамі, але маўчыць. Тады я падсоўваю яму кол пад мяккае месца, паволі адпускаю вяроўку. I вы б пачулі, якімі гаваркімі становяцца зацятыя… А мёд з чым даваць малому?..

Скарына. Лепш з малаком.

Кат. Правільна. Той доктар таксама раіў, калі мая Берта хварэла. Смех, дый годзе — яна ачуняла, а ён памёр… Гэта калода. Сюды мы закоўваем з рукамі і нагамі. Тады-сяды падстаўляем пад пяткі вось гэту жароўню… На сценах — дробязь, хіба акрамя вунь тых ціскоў. Імі я заціскаю самае далікатнае, што ёсць у мужчыны. Хіба і ўсё. (Да Скарыны.) А можа, у вас ад жывата што ёсць?

Скарына. Есць, ды я з сабой не ўзяў. Не ведаў, што з вамі спаткаюся.

Стражнікі прывозяць крэсла, закрытае посцілкай.

Кат. Шкада. А тут у нас пацыент. (Адкрывае посцілку.)

У крэсле закованы непрытомны Адвернік. Глянуўшы на Скарыну, Кат выходзіць. На ўсе вокны і дзверы з грукатам па чарзе падаюць краты.

VIII

Карчма. З’яўляецца Іахім. Ён падыходзіць да бочкі, што стаіць на покуце, адсоўвае яе ўбок, потым паднімае крышку і заглядвае ў пограб.

Іахім. Guten Morgen, Frau Margarita. Guten Morgen, mein junger Freund Peter[5].

З пограба вылазіць Маргарыта, за ёй Пётр. Іахім падае руку Маргарыце.