Напісанае застаецца

Кат. З такімі, як ты, будзеш прадбачлівы. А Кваліфікатар хоча ўсё іх багацце сабе заграбці. Трэба перашкодзіць злодзею. А я тым часам з ерэтыкоў прызнанне выб’ю. I золата і грошы папалам падзелім.

Iахім. Па руках.

Кат. Па руках будзе, калі дасі добры задатак.

Iахім. Крыўдзіш недаверам.

Кат. Не першы дзень ведаю.

Iахім. Трымай! (Кідае капшук з грашыма.) I язык за зубамі таксама… (Заве.) Фрау Маргарыта?!

З’яўляецца Маргарыта.

Фрау Маргарыта, вы часам не ведаеце, дзе доктар Скарына схаваў золата і грошы, перш чым спыніцца ў маёй карчме?

Маргарыта. Золата і грошы? Якое золата? Што гэта вы гаворыце?!

Iахім. Не я гавару, фрау Маргарыта. Кат святога судзілішча расказвае. Доктар Скарына і ваш муж зараз у яго. А заутра на касцёр, абодвух. Хоць аднаго можна было б выратаваць. Выбірай каторага і гавары, дзе золата!

Маргарыта (не верыць сваім вушам). Як каторага?! Як спаляць? Чаму спаляць? За што спаляць?! (Падае на калені.) Я! Я! Я вінаватая!!! Госпадзі міласцівы, я загубіла абодвух!!! Я!!! За грэх мой тайны і мне, і ім кара страшная прызначана! Божачка міласэрны, злітуйся! Яны ж ведаць не ведаюць, што абодва мне сталі роднымі, абодва зрабіліся любымі. А я ж і сама не ведаю, як тое сталася, што любасць мая да іх падзялілася. Госпадзі праведны, ты ж грахі мае не адпусціш, крыж пакутачкі з мяне не здымеш… Адзіным сыночкам клянуся табе, Божачка, што перад судом тваім — чыстая, што перад мужам сваім — верная!

Іахім. Усё адно не будзе табе даравання, бо ў думках сваіх пры жывым мужы з каханым пралюбадзейнічала. А у святой Кнізе Левіт сказана: калі чалавек пралюбы садзеіць з мужняю жаной, то памруць пралюбадзей і пралюбадзейка.

Маргарыта. Чысты ён, як анёл! Мой грэх! Я люблю, а ён і не ведае!

Іахім. Табе я мог бы даць індульгенцыю на адпушчэнне грахоў, калі б сказала, дзе золата, і паднялася ў мой пакойчык… Палюбіўшы трэцяга, выратуеш аднаго з двух… Дык паднімешся?..

Кат надзявае пальчаткі і ідзе да Маргарыты.

Маргарыта (пасля доўгай паўзы). Паднімуся… (Устае з падлогі.)

Iахім. Вось і добра. Іахіму многа не трэба, але ён любіць па згодзе.

Маргарыта (рашуча і цвёрда). Паднімуся… на касцёр!!! I калі не заместа любых мне, то разам з імі!

Іахім замахваецца, каб ударыць Маргарыту.

Кат (Іахіму). Спыніся, стары грэшнік! (Глянуў на Маргарыту.) He па табе такая жанчына. Да кастра яна ў мяне пабудзе.

Іахім. Колькі сябе памятаю, пакуль сабяруся, абавязкова нехта перашкодзіць.

Кат. Доўга збіраешся…

Іахім (з палёгкай). А з другога боку, як гара з плеч звалілася… Што б я рабіў з ёю ў тым пакойчыку?..

Стук у дзверы.

Кат (перапалохана). Хто?!

Iахім. Калі Кваліфікатар, то канцы абодвум. Знікні! (Mapгарыце.) I ты ў пограб, сабачая свіння! (Адкрывае крышку пограба і закрывае яе за Маргарытай.)

Кат знікае. У карчму ўрываецца Гусоўскі і агаляе шпагу.

Іахім (зусім спакойна). Guten Morgen. Bitte! Was wünscht der Herr?[14]

Гуcoўcкi. Што пажадана, пытаешся?.. Хачу бачыць тваіх пастаяльцаў!

Iахім. Nicht verstehe[15].

Гусоўскі. Wo sind die Mieier aus Weissrutenia?[16]

Iaxiм. Sie sind abgefahren… Sie haben Schreck bekommen und sind abgelaufen[17].

Гусоўскі. Збеглі?.. Перапалохаліся i збеглі?.. Гэта Францыск ад мяне збег?! Вазы і коней пад паветкаю кінуў, а сам збег?!

З’яўляецца Мсціславец.

Мсціславец. Прыкідваецца ён! Інквізіцыяй нас палохае. (Адкрывае пограб.) Днём у пограбе трымае. А ўначы мы ў яго за парабкаў.

З пограба вылазіць Мaргарыта.

Маргарыта (дражніць). Арбайтэн, фрау Маргарыта, арбайтэн, фроенд Пэтар. I няхай па-нашаму расказвае. Ён жа ўсё разумее.

Мсціславец. I, відаць, добра ведае, дзе зараз дзядзька Юрась з настаўнікам Францыскам.

Іахім. Сказаць дакладна, дзе яны, не магу, але пашукаць можна.

Гусоўскі. Як пашукаць?! Дзе пашукаць?! Чаму іх трэба шукаць?!

Маргарыта. Юрый ноччу некуды знік…

Мсціславец. А настаўнік Францыск ад Лютэра не вярнуўся.

Гусоўскі. Пётр! Маргарыта! З маімі хлопцамі… і хутчэй адсюль!.. А ён мне зараз усё скажа. Дзе мае сябры?! (Кладзе шпагу на шыю Іахіма.)

Пётр, Маргарыта і юнакі знікаюць.

Iахім. Вялікі рэфарматар Марцін Лютэр сілу набраў, папісты і інквізіцыя яе яшчэ не страцілі, імператар і курфюрсты сваю ўладу трымаюць. У кожнага турмы, кожны сваіх ворагаў у любы час і ў любым месцы хапае…

Гусоўскі. Дзе іх шукаць?!