Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

Гэта была вельмі доўгая вуліца з двухпавярховымі цаглянымі дамамі паабапал, акуратнымі і строгімі, з выбеленымі каменнымі сходамі, з якіх, перашэптваючыся, за намі сачылі групкі жанчын у фартухах. Напаўдарозе ўніз Лестрад спыніўся і пастукаў у дзверы, якія адчыніла дзяўчынка-служка. Нас правялі ў гасцёўню, дзе сядзела міс Кушынг – жанчына са спакойным тварам, мяккім позіркам і пасівелымі валасамі, што віліся па скронях. На каленях у яе ляжала абшытая сурвэтка, а побач на зэдліку стаяў кошык з каляровымі шаўковымі ніткамі.

– Яны ў паветцы, гэты… жах, – сказала яна, убачыўшы Лестрада. – Вы б не маглі іх забраць, каб і следу не засталося?

– Так і зраблю, міс Кушынг. Я проста хацеў, каб яны пабылі тут, пакуль мой сябар, містэр Шэрлак Холмс, не зірне на іх у вашай прысутнасці.

– Навошта ж мая прысутнасць, сэр?

– На выпадак, калі ён пажадае задаць колькі пытанняў.

– Якая карысць распытваць мяне, калі я ўжо сказала вам, што не ведаю пра гэта анічога?

– Безумоўна, мадам, – мякка прамовіў Холмс у сваёй заўсёднай манеры. – Вы, без сумневу, ужо больш чым дастаткова панерваваліся.

– Так, сэр. Я чалавек ціхі і жыву вельмі адасоблена. Мне нязвыкла бачыць сваё імя ў газетах, а паліцыю – у сваім доме. Тут гэтага страхоцця няма, містэр Лестрад, калі хочаце на іх зірнуць, ідзіце ў паветку.

Гэта быў маленькі навес у невялічкім садзе, што рассцілаўся за домам. Лестрад зайшоў туды і вынес жоўтую кардонную скрынку з кавалкам карычневай паперы і абрыўкамі вяроўкі. У канцы сцяжынкі стаяла лаўка, на якую мы ўселіся, і Холмс пачаў старанна вывучаць рэчы, перададзеныя яму Лестрадам.

– Вяроўка надзвычай цікавая, – заўважыў ён, падымаючы яе да святла і абнюхваючы. – Што вы пра яе думаеце, Лестрад?

– Яна прасмоленая.

– Менавіта. Гэта кавалак прасмоленага шпагату. Без сумневу, вы таксама заўважылі, што міс Кушынг перарэзала яго нажніцамі, пра што сведчыць двайны след на канцах. Гэта важна.

– Не бачу ніякай важнасці, – адказаў Лестрад.

– Важнасць у тым, што вузел застаўся цэлы, а вузел гэты вельмі асаблівы.

– Ён завязаны вельмі акуратна, я ўжо адзначыў гэта, робячы нататкі, – самазадаволена прамовіў паліцэйскі.

– Вось і ўсё пра шпагат, – усміхнуўся Холмс. – Цяпер пра ўпакоўку. Карычневая папера з выразным пахам кавы. Як, вы гэтага не заўважылі? Гэта ж так відавочна. Адрас напісаны друкаванымі літарамі, даволі неахайна: «Міс С. Кушынг, Крос-стрыт, Кройдан». Асадка з пляскатым вастрыём, імаверна «джэй»*, атрамант найгоршай якасці. «Кройдан» спачатку напісалі праз «э», потым выправілі на «а». Такім чынам, пасылку адправіў мужчына (почырк выразна мужчынскі), які не можа пахваліцца адукаванасцю і не ведае горада Кройдан. Пакуль усё добра! Скрынка паўфунтавая, жоўта-аранжавая, нічым не асаблівая, акрамя адбіткаў вялікіх пальцаў у левым ніжнім куце. Запоўненая буйной соллю, прызначанай для захоўвання скураной сыравіны і рознай нізкагатунковай прадукцыі. І ўнутры вось такое своеасаблівае ўкладанне.

Гаворачы так, ён дастаў вушы і, паклаўшы на калені дошку, уважліва іх агледзеў, а мы з Лестрадам нахіліліся над ім і пазіралі то на жахлівыя парэшткі, то на засяроджаны і напружаны твар нашага кампаньёна. Урэшце ён вярнуў вушы ў скрынку і пэўны час сядзеў, глыбока задумаўшыся.

– Вы, безумоўна, заўважылі, – парушыў маўчанне Холмс, – што вушы няпарныя.

– Так, я адзначыў. Але калі гэта розыгрыш студэнтаў, якія маюць доступ у анатамічку, яны лёгка маглі даслаць вушы як з розных целаў, так і з аднаго.

– Менавіта. Толькі гэта не розыгрыш.

– Вы ўпэўненыя?

– Розыгрыш вельмі малаімаверны. Целы ў анатамічках апрацоўваюць насычальным растворам, а на гэтых вушах яго ні следу, яны, так бы мовіць, свежыя. Іх адрэзалі тупым інструментам – непадобна, што гэта рабіў студэнт. Зноў жа, у якасці кансерванту медык выкарыстаў бы карболавы спірт ці спірт-рэктыфікат, ніяк не буйную соль. Паўтараю, гэта не розыгрыш: нам належыць расследаваць сур’ёзнае злачынства.

Лёгкія дрыжыкі прабеглі па маім целе ад гэтых словаў і ад твару Холмса, чые рысы скамянелі ў суворым і змрочным выразе. Здавалася, такая жорсткая завязка прадракае нейкі пакуль невядомы і невытлумачальны жах, які неўзабаве праявіцца. Але Лестрад пакруціў галавой, як чалавек, якога ўпэўнілі толькі напалову.

– Так, ёсць пярэчанні супраць версіі розыгрышу, – сказаў ён, – але наконт іншага сумневы яшчэ большыя. Нам вядома, што гэтая жанчына жыла і тут, і ў Пэнджы ціхім рэспектабельным жыццём апошнія дваццаць гадоў. Ды яна з дому ледзь выходзіла ўвесь гэты час. Навошта ж, чорт бяры, нейкі зламыснік будзе дасылаць ёй доказы свае віны, калі яна пра тое, што адбываецца, мае роўна такое ж уяўленне, як і мы? Ну, ці яна выключна таленавітая акторка.