Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

Пасля арышту я пагаварыў са старым Канігемам пра матыў забойства. Ён быў дастаткова згаворлівы, у адрозненне ад свайго сына, які аказаўся сапраўдным чортам, гатовым высадзіць мазгі і сабе, і любому іншаму – толькі рэвальвер у рукі дай. Калі Канінгем зразумеў, што доказы супраць яго неабвержныя, вытрымка яго пакінула, і ён расказаў усё. Выглядае на тое, што Ўільям таемна сачыў за гаспадарамі ў ноч, калі яны зрабілі вылазку ў дом містэра Эктана, і, займеўшы такім чынам уладу на імі, пад пагрозай выкрыцця пачаў вымагаць грошы. А містэр Алек аказаўся занадта небяспечным чалавекам для такіх гульняў. Ён насамрэч геніяльна ўгледзеў у спробе ўзлому, што напалохала ўсю акругу, магчымасць пазбавіцца чалавека, якога ён баяўся, не выклікаўшы падазрэнняў. Ўільям быў застрэлены, не здолеўшы разгледзець пастку, а калі б яны забралі запіску цалкам і надалі крыху больш увагі прапрацоўцы сваёй хлусні, цалкам магчыма, што іх ніколі б не западозрылі.

– А запіска? – спытаў я.

Шэрлак Холмс разгарнуў перад намі склеены аркуш.

Прыходзьце да ўсходняй брамы без чвэрці дванаццаць, і дазнаецеся пра тое, што вас вельмі прыемна здзівіць і зможа саслужыць добрую службу вам і Эні Морысан. Толькі нікому ні слова.

– Гэта прыкладна тое, чаго я і чакаў, – сказаў ён. – Мы не ведаем, якія адносіны звязвалі Алека Канінгема, Ўільяма Кірвена і Эні Морысан. Вынік паказвае, што пастку расставілі па-майстэрску. Упэўнены, вам прынясе задавальненне прасачыць сваяцкія рысы ў манеры напісання літары «p» і хвосцікаў у літары «g». Адсутнасць кропак над «і» ў старога Канінгема таксама характэрная. Ўотсан, мне здаецца, наш спакойны адпачынак за горадам атрымаўся выдатным, і заўтра я з новымі сіламі вярнуся на Бэйкер-стрыт.

Пераклала Кацярына Маціеўская

Скурчаны чалавек

Адным летнім вечарам праз пару месяцаў пасля жаніцьбы я сядзеў дома ля каміна, змораны цяжкім працоўным днём, курыў апошнюю люльку перад сном і кляваў носам над кнігай. Жонка ўжо была наверсе; пару хвілінаў таму бразнулі дзверы ў вітальні – значыць, прыслуга таксама сышла. Я быў узняўся з фатэля, каб выбіць попел з люлькі, калі раптам у дзверы пазванілі.

Я паглядзеў на гадзіннік. Без пятнаццаці поўнач. Якія госці ў такі час? Пацыент, вырашыў я. Найхутчэй, нешта тэрміновае, давядзецца працаваць усю ноч. Я выйшаў у вітальню з кіслай мінай і адчыніў дзверы. Да майго вялікага здзіўлення, на ганку стаяў Шэрлак Холмс уласнай персонай.

– А, Ўотсан, – сказаў ён. – Я вельмі спадзяваўся, што вы яшчэ не ляглі.

– Заходзьце, дарагі сябра.

– На вашым твары я бачу здзіўленне, што натуральна. Але, спадзяюся, і палёгку… О, вы ўсё яшчэ курыце «Аркадыю»* – той жа тытунь, што і да жаніцьбы. Толькі яна дае такі пухнаты попел, як гэты на вашым пінжаку. Адразу бачна, што калісьці вы насілі мундзір, Ўотсан. Вы не мімікруеце пад цывільнага, пакуль не пазбавіцеся ад звычкі засоўваць насоўку за абшлаг… Можна я ў вас пераначую?

– Ласкава запрашаю.

– Вы казалі, што маеце спальню для аднаго госця, і, як я бачу, цяпер у вас няма ніводнага. Вашая вешалка красамоўна пра гэта кажа.

– Я буду рады, калі вы застаняцеся.

– Дзякуй, я займу свабодны кручок. О, бачу, у вас пабываў брытанскі рабочы. Гэта знак бяды. Спадзяюся, не каналізацыя?

– Не. Газ.

– Ну канечне! Я бачу цвікі яго падэшваў на лінолеуме – вунь там, у пляме святла. Не, дзякуй. Я перакусіў на Ватэрлоа, але з прыемнасцю выкуру з вамі люльку.

Я падаў яму капшук з тытунём, ён усеўся ў фатэль насупраць мяне і некаторы час курыў у маўчанні. Я добра ведаў: толькі важная справа магла прывесці яго да мяне, а таму цярпліва чакаў, пакуль ён пачне размову.

– Бачу, вы загружаныя працай, – сказаў ён, пранікліва мяне аглядаючы.

– Так, у мяне быў напружаны дзень, – адказаў я. – Разумею, што выглядаю дурнем у вашых вачах, але мне сапраўды няясна, як вы здагадаліся.

Холмс ціха хіхікнуў.

– Я меў магчымасць добра вывучыць вашыя звычкі, дарагі Ўотсан, – сказаў ён. – Калі ў вас мала пацыентаў, вы ідзяце пешкі, а калі шмат, наймаеце кэб. А паколькі вашыя боты, хоць і ношаныя, зусім не запыленыя, я раблю выснову, што сёння вы не шпацыравалі.

– Неверагодна! – усклікнуў я.

– Элементарна, – сказаў Холмс. – Проста зручны прыклад, каб паказаць, як логік можа ўразіць суразмоўцу проста таму, што апошні прапусціў маленькую дэталь – ключавое звяно дэдукцыі. Тое самае, мой дарагі дружа, можна сказаць пра вашыя зацемкі. Яны так уражваюць чытача, бо вы не выкладаеце яму ўсіх фактаў адразу. Што праўда, цяпер я і сам пачуваюся такім заінтрыгаваным чытачом, бо трымаю ў руках некалькі нітак аднаго здарэння, найдзіўнейшага з усіх, якія толькі бянтэжылі чалавечы розум, і мне ўсё яшчэ не стае пары зачэпак, каб дайсці да праўды. Але я атрымаю іх, Ўотсан! Дальбог, атрымаю!