Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

Яго вочы бліснулі, а на шчоках выступіў лёгкі румянак. На імгненне з яго спала маска, агаліўшы сапраўднае, жарснае і чуллівае, аблічча, але гэта доўжылася ўсяго секунду. Калі я зноў зірнуў на Холмса, то пабачыў той самы каменны твар індзейца, праз які ён і займеў славу чалавека-машыны.

– Справа займальная, – сказаў ён. – Я б нават сказаў, выключна займальная. Я залез у яе з галавой, і мне здаецца, я на парозе разгадкі. Калі вы пагодзіцеся далучыцца, апошні крок мы зробім разам. Вашая дапамога будзе неацэннай.

– Я з радасцю далучуся!

– Ці маглі б вы заўтра паехаць са мной у Олдэршат?

– Вядома ж. Джэксан, не сумняюся, прыме маіх пацыентаў.

– Проста цудоўна. Я збіраюся выехаць у 11:10 з Ватэрлоа.

– Значыць, я паспею з ім дамовіцца.

– Тады, калі вы не засынаеце, я сцісла апішу вам сутнасць справы і тое, што яшчэ засталося зрабіць.

– Я засынаў, пакуль вы не прыйшлі. Але цяпер я сама бадзёрасць.

– Паспрабую пераказаць усё вельмі сцісла, пакінуўшы толькі істотнае. Цалкам магчыма, што некаторыя абставіны ўжо вядомыя вам з газетаў. Гаворка пра смерць Джэймса Барклі, палкоўніка Каралеўскага манстэрскага палка, які стаіць у Олдэршаце. Гэта, верагодна, забойства – таму я і падключыўся да расследавання.

– Упершыню чую.

– Магчыма, пакуль розгалас не сягнуў далей за Олдэршат. Не дзіва – здарэнню ўсяго два дні. Вось, калі сцісла, абставіны справы.

Каралеўскі манстэрскі фузілёрны полк*, як вам вядома, – адзін з самых слаўных ірландскіх палкоў Брытанскай арміі. Яны здзяйснялі цуды падчас Крымскай вайны* і паўстання сіпаяў*. Да мінулага панядзелка манстэрскім камандаваў Джэймс Барклі, бравы ветэран, які прыйшоў у войска шарагоўцам, атрымаў афіцэрскі чын за адвагу ў барацьбе з сіпаямі і ў выніку зрабіўся камандзірам палка, дзе калісьці быў простым стралком.

Палкоўнік Барклі жаніўся яшчэ сяржантам, і ягоная жонка, у дзявоцтве міс Нэнсі Дэвой, была дачкой адстаўнога штаб-сяржанта таго ж палка. Таму, трэба думаць, калі юная пара (а яны абое былі ў вельмі пяшчотным веку) трапіла ў афіцэрскае кола, пачуваліся яны крыху непамысна. Аднак даволі хутка, як можна меркаваць, Барклі атабарыліся ў вышэйшым свеце, і Нэнсі Барклі з таго часу была, як я разумею, гэткай жа папулярнай дамай між афіцэрскіх жонак, як яе муж – у коле саслужыўцаў. Дадам, што яна была неймаверна прыгожай і нават цяпер, пасля трыццаці гадоў шлюбу, уражвае сваёй каралеўскай паставай.

Жыццё палкоўніка Барклі было напоўненае ціхім сямейным шчасцем. Маёр Мэрфі, якому я абавязаны большасцю звестак, не чуў ні пра якія непаразуменні паміж сужэнцамі. У цэлым, на яго думку, Барклі быў больш прывязаны да жонкі, чым яна да яго. Палкоўнік месца сабе не знаходзіў, калі разлучаўся з ёю хоць бы на дзень. Яна ж, хоць і была адданай і вернай, асаблівай жарсцю не палала. У палку, аднак, іх лічылі ўзорнай парай сярэдняга веку. У іх стасунках не было абсалютна нічога, што прадракала б трагедыю, якая здарылася два дні таму.

Палкоўнік Барклі меў дзіўнаваты нораў. Звычайна гэта быў энергічны, вясёлы ваяка, але часам паводзіўся як жорсткі і помслівы чалавек. Аднак ён ніколі не скіроўваў гэтыя свае выбрыкі на жонку. Што моцна ўражвала маёра Мэрфі і іншых афіцэраў, з якімі я пагутарыў, – дык гэта нейкая дзіўная маркота, якая апаноўвала яго час ад часу. Як апісваў гэта маёр, бывала, нехта нібы выціраў усмешку з твару Барклі сярод шуму і гаму афіцэрскага застолля. У выніку цэлымі днямі ён мог перабываць у глыбокай дэпрэсіі. Гэта ды яшчэ яго лёгкая прымхлівасць – вось і ўсё незвычайнае ў характары палкоўніка, якім яго ведалі ў палку. Апошняе дзівацтва выяўлялася ў тым, што ён баяўся заставацца адзін, асабліва ў цемры. З гэтай дзіцячай рысы чалавека, мужнага ва ўсім астатнім, часта пакеплівалі ў яго за спінай.

Першы батальён манстэрскага палка (былы сто сямнаццаты пяхотны полк) раскватараваны ў Олдэршаце ўжо некалькі гадоў. Жанатыя афіцэры не жывуць у казармах, і палкоўнік увесь гэты час займаў вілу пад назвай «Ля Шын» за паўмілі ад Норд-Кэмпа*. Дом абкружаны невялікім паркам, але з заходняга боку ён не адстаіць ад дарогі і на трыццаць ярдаў. Абслугі ў іх – фурман, кухарка і пакаёўка. Яны, гаспадар і гаспадыня – вось і ўсе жыхары вілы, бо ў Барклі няма дзяцей і ніхто ў іх зазвычай падоўгу не гасцюе.

Цяпер – да падзеяў на віле «Ля Шын» паміж дзявятай і адзінаццатай вечара ў панядзелак.

Місіс Барклі, як выявілася, каталічка і шчыруе па справах Гільдыі Святога Георгія, створанай пры царкве на Ўот-стрыт, каб забяспечваць бяздольных патрыманай вопраткай. У той вечар Гільдыя сустракалася а восьмай, і місіс Барклі выйшла адразу пасля вячэры, каб паспець на сход. Фурман чуў, як, пакідаючы дом, яна сказала пару словаў мужу, маўляў, адлучаецца ненадоўга. Потым яна зайшла па міс Морысан, маладую даму, што жыве на суседняй віле, і яны разам выправіліся ў царкву. Сустрэча доўжылася сорак хвілінаў, і ў восем сорак пяць місіс Барклі вярнулася дадому, развітаўшыся з міс Морысан на парозе яе вілы.