Ордэн Прамяністых

Аляксей Пятровіч тым часам працягваў гаварыць, не адрываючыся ад паперак у руках. Шурпатую канцыляршчыну, вычытаную з пратакола, ён спрытна перакладаў на беларускую мову, амаль не запінаючыся:

– Што ж вы, Павел, так неінтэлігентна паводзіцеся? «На вуліцы Казлова з хуліганскіх памкненняў напаў на трох грамадзян, пагражаючы іх здароўю і жыццю. Пацярпелыя грамадзяне былі вымушаныя выклікаць міліцыю. Аднак грамадзянін Кміціч нават у прысутнасці супрацоўнікаў міліцыі працягваў нецэнзурна лаяцца матам, размахваў рукамі і выкрыкваў пагрозы на адрас пацярпелых, чым парушаў грамадскі парадак…» Чым вам так не спадабаліся гэтыя людзі, спадар журналіст?

Павел адкерхаўся і асіплым голасам паспрабаваў апраўдацца:

– Я іх не чапаў, яны самі на мяне напалі.

– Самі напалі і самі выклікалі міліцыю? – Аляксей Пятровіч рассмяяўся. – Павел, вы самі верыце, што так бывае? А можа, вы п’яны?.. Не, не пахне ад вас…

Ён павярнуўся да дзяжурнага міліцыянта і запытаўся:

– А дзе пацярпелыя? Што яны кажуць?

Той стрымаў пазяханне і абыякава махнуў рукой у бок калідора:

– Далі паказанні і былі адпушчаныя дадому. У нас ёсць іх пашпартныя даныя.

Аляксей Пятровіч зноў паглядзеў на Кміціча:

– А вам, значыць, давядзецца сядзець тут і чакаць, як вырашыцца ваш лёс… У непрыемную гісторыю вы трапілі, Павел! Што ж мне з вамі рабіць?

Кадэбіст прайшоўся туды-сюды перад клеткай «малпоўніка», скручваючы аркушы пратакола ў трубачку, потым рашуча падышоў да канторкі дзяжурнага. Махнуўшы скручанымі аркушамі сабе за спіну, ён безапеляцыйна заявіў:

– Гэтага я забіраю з сабой. Пратакол забіраю таксама.

Калі Кміціча выпусцілі з «малпоўніка» і ён няўпэўненым крокам ішоў міма дзяжурнага, Аляксей Пятровіч ужо стаяў у дзвярах. Павел наблізіўся да яго і не зразумеў, чаму кадэбіст не спяшаецца пакінуць памяшканне. Той з бацькоўскай паблажлівасцю зірнуў у вочы журналісту і ціха сказаў:

– Пашпарт… Пашпарт свой забірайце ў дзяжурнага. І астатнія рэчы.

Павел прыгадаў, што ў яго сапраўды пры затрыманні забралі сумку з дакументамі. Павярнуўшыся да дзяжурнага, ён пабачыў, як той неахвотна нагінаецца, выцягвае сумку з-пад стала, гэтак жа марудна ставіць яе на канторку і злёгку грэбліва кідае побач пашпарт Кміціча. Твар яго, застылы, як тэатральная маска, пры гэтым застаецца ўсё тым жа знуджаным і абыякавым.

На вуліцы іх чакала таксоўка, што было для Паўла нечаканым.

– Гэта ў вас цяпер так службовы транспарт выглядае? – азадачана запытаўся журналіст.

Аляксей Пятровіч кінуў кароткі позірк на суразмоўцу і суха адказаў:

– Не спрабуйце жартаваць – у вас гэта зараз кепска атрымліваецца. Гэта таксоўка, якую я выклікаў, каб адвезці вас дадому. Аб пратаколе і міліцыі можаце забыцца, я прытрымаю дакументы ў сябе, а там, бог дасць, і ўся справа заглухне…

У машыне яны абодва сядзелі на задніх сядушках, пакінуўшы кіроўцу спераду аднаго. Ехалі моўчкі, пакуль кадэбіст не вырашыў пацікавіцца:

– Павел, а калі ж можна чакаць вашу публікацыю па тых дакументах, што я вам прынёс?

– Ведаеце, Аляксей Пятровіч, мне для разумення менавіта гэтай справы моцна бракуе яшчэ аднаго дакумента, які згадваецца ў вашых паперах. Гэта была б, як кажуць, вішанька на торце. Разумееце, пра што я? Пра так званы сшытак Прамяністых. Ну, альбо сшытак Тамаша Зана, як яго некаторыя называлі. Яго я магу пабачыць і пагартаць?

Кадэбіст маўчаў, абдумваючы пачутае. Урэшце ён загаварыў, і голас яго быў шэрхлым і невыразным, так што журналісту давялося нахіліцца ў яго бок, каб разабраць сказанае:

– Ах, гэта… Тут ёсць невялікая праблема: у матэрыялах справы гэтага сшытка няма, таму паказаць яго вам я не магу. Можа быць, ён знік у першыя дні нямецкага наступу: тады пагарэла шмат дакументаў з архіву НКУС. Можа, трапіў тады ў чыесьці прыватныя рукі. А магчымы і такі варыянт, што ён быў перададзены ў Маскву, дзе і захоўваецца па сённяшні дзень… Словам, вашаму торту давядзецца абыходзіцца іншымі ягадкамі.

Высаджваючы Паўла каля пад’езда, Аляксей Пятровіч пранікнёным голасам прамовіў:

– І яшчэ раз папрашу вас, Павел, беражыце сябе, не трапляйце ў непрыемныя гісторыі. Я нячаста езджу ў міліцыю, а сёння быў там і зусім амаль што выпадкова. Я ўсё ж такі архіварыус, хоць і з пасведчаннем…

Журналіст набліжаўся да пад’езда і ў думках апускаўся ўжо ў цёплую ванну, калі зноў пачуў голас свайго вызваліцеля:

– Мы вельмі чакаем ваш артыкул па тых матэрыялах.

Слова «тых» прагучала так, быццам яго нават голасам падкрэслілі.

Студзень, 2010

Павел адаграваўся ў цёплай ванне: намёрзся спярша на вуліцы, потым у міліцэйскім «малпоўніку». Цяпер ён проста ляжаў у вадзе і адчуваў, як цяпло выцясняе холад з ягоных цягліц і нават костак. Раз-пораз ён адчыняў затычку, спускаў ваду, каб даліць гарачэйшай.

Сам журналіст пры гэтым працягваў успамінаць здарэнні мінулага вечара.