Радавыя

Павярнуўся і пайшоў да Жанчыны з дзіцем, да пралому. Спыніўся, падняў рукі, нібы хацеў абняць і Жанчыну, і дзіця, і свет, і ўсе яго пакуты.

Я люблю цябе, Вера!!! Я люблю цябе!!!

Падае ў пралом. Жанчына з дзіцем знікае. Праз хвіліну з патаемнага ходу выкочваецца нямы падлетак. За ім, трымаючы ў адной руцэ аўтамат, а ў другой свой салдацкі рэмень, ідзе Дзерваед. Ідзе і з усяго размаху б’е рэменем па чым папала.

Дзерваед (б’е). Во табе «хайль»! Во табе «Гітлер»! Во табе «млека»! Во табе «матка»! Я цябе навучу! Родзіну любіць! Я цябе…

З дзіркі, трасучыся, выскоквае Бушцец. Белы, страшны. Падбег, адштурхнуў Дзерваеда.

Бушцец (хрыпіць). Не та-а-а-ак!!!

Дзерваед. Сяргей!

Але Бушцец ужо ўскінуў аўтамат. Асечка! Перасмыкнуў затвор.

Асечка! Яшчэ. Асечка!

Кінь! Ну яго, шчанюка… Сам здохне…

Бушцец. Дай аўтамат!!!

Дзерваед. Не чапай! Ён жа калека! Мычыць толькі… Кінь, Сяргей! Калека ж…

Бушцец. Дай, сволач, аўтамат! Я вас усіх! Жаласнікаў! У расход!!

Схапіўся за ствол аўтамата, цягне да сябе. Дзерваед змагаецца з ім.

Дзерваед. Сяргей, супакойся! Апамятайся ты!

Бушцец. Усё адно кончу! Разам з табой, падла! За Мішку Гальчанскага! За Люську! За бацьку! За ўсіх!!!

Дзерваед. Пусці!

Змагаюцца. Удвух пачалі падаць, трымаючыся за аўтамат. Упалі! Аўтамат стукнуўся прыкладам аб каменную падлогу і ад сатрасення сам па сабе стрэліў. Бушцец устаў і здзіўлена-здзіўлена паглядзеў на нямога падлетка, што заціснуўся ў кут. Твар яго стаў светлым, цёплым, нібы ў тую ж мінуту пасля стрэлу ён зразумеў нешта важнае і вялікае. Потым пачаў асядаць на зямлю.

Дзерваед (падпоўз да яго, перасмыкнуў затвор). На, Сяргей, на! Рабі што хочаш. Гэта не я… Прыклад ударыўся… Само. Бяры страляй… Толькі мяне спачатку, а потым яго… Яно нічога…

Бушцец (раптам усміхнуўся). Дурань ты, партызан… Дурань… Патрымай мяне… Кружацца… Зоркі кружацца…

Дзерваед (прыціскаючы таварыша да сябе). У-уй, гады… Уй, гады!

Бушцец. Баяўся я цябе, дзед… Чаго я цябе баяўся?.. Цяпер глядзі… Цяпер можна… Эх, дзе-ед…

Дзерваед. Ты не гавары, не гавары…

Бушцец (трызніць). Піць… Была маленькая светлая крынічка!.. Люська адбівалася ў ёй… У кароценькім паркалёвым плацці… Каля маіх губ адбівалася… І я п’ю яе валасы, яе вочы, яе кароценькае плацце. П’ю і напіцца не магу… Эх, дзе-ед… (Памірае.)

Дзерваед (прыціскаючы яго да сябе). Яно нічога… Ты засні… Цябе прымуць зоркі… І душа твая змучаная адагрэецца каля іх святла… Адагрэецца… І шмат хто ўспомніць цябе добрым словам… Ты спі… А я пайду… Я далажу… Яно трэба…