Радавыя

Бушцец (аглядаючы аўтамат, радасна). Усё будзе абгэмахт, капітан… (Пайшоў у пралом, спыніўся, блазнавата ўсміхнуўся.) Іш, геррой!

Дугін. Ідзі, дурань… А я пасты праверу на ўсялякі пажарны…

Бушцец знікае ў праломе. Дугін глядзіць угору.

Ну і свецяць... (Задуменна.) Свецяць…

Пайшоў. Некаторы час будынак пусты. Потым у адной сцяне з рыпам адчыняецца патаемны ход, і ў чорнай яго пройме з’яўляецца маленькая постаць. Гэта падлетак. Хлапчук. Худы, мурзаты, валасы ўскудлачаныя, вар’яцкія затраўленыя вочы… У руках снайперская вінтоўка. Не міргаючы глядзіць ці то на газнічку, ці то на кавалачак чорнага хлеба, што застаўся на скрыні. Павольна-павольна набліжаецца да газнічкі і скрыні. Мычыць нешта. Адным горлам. Мабыць, нямы. Падышоў. Глядзіць на хлеб. Вінтоўку паклаў на зямлю. З’яўляецца Дугін.

Дугін (даволі гучна). Гэй, ты што тут забыўся?

Але падлетак нават не зварухнуўся. Ён узяў хлеб і павольна-павольна падымае яго над сабой. Разглядвае. Мычыць.

(Больш гучна.) Я цябе пытаюся… Што за чорт!

Нямы трымае акраец і мычыць.

Ты што, аглух? Ану-ка, павярніся!

І ён павярнуўся. Але не ад загаду капітана, а так, сам па сабе. І ўбачыў Дугіна! І адразу ж, як толькі ўбачыў, віскнуў дзікім звярком, кінуў хлеб, схапіў вінтоўку, адскочыў да сцяны. Мычыць.

Ого! Ціха, ціха… Не ерапенься… Усё гут… Усё алес гут… Крыг капут… Гітлеру вашаму трындзец… Ніхто цябе не зачэпіць. Пакладзі вінтовачку… Ду іст кляйне… Ніхт фашыст, ніхт зольдат… Пакладзі вінтовачку, пакладзі… Ты чуеш?

Але Дугін не зразумеў ці забыўся, што той не чуе. І зрабіў крок. Адзін толькі крок. Са ствала шуганула полымя. Схапіўшыся за жывот, Дугін сагнуўся. Нямы кінуўся ў сваю дзірку.

(Стогнучы.) Во паскуда! Ах, каб ты здох… Так па-дурному…

З падвала выскоквае Дзерваед.

Дзерваед. Старшына!!!

Дугін. Спакойна, партызан… Усё алес гут.

Аднекуль зверху саскочыў Бушцец.

Бушцец. Што? Што такое?

Дугін. Ён тут… Ах, саюзнічкі… (Паказвае на дзірку.) Тут… шчанюк пракляты…

Бушцец. Так, партызан, глядзі тут… Я зверху! Там такая ж нара ёсць… Зараз мы яго, суку, прычэшам! (Пабег.)

Дугін. Не суйцеся дарэмна… Яго лёгка ўзяць… Глухі… Ні храна не чуе…

Бушцец. Зараз анямее, сука… (Палез наверх.)

Дзерваед. Як жа ты гэтак, Валодзя?

Дугін. Дурань! Пісталет не дастаў… Што, што, дзед, ты ў мяне спытацца хацеў? Пытайся… пакуль не позна…

Дзерваед. Так… нічога… Пакажы, куды цябе…

Дугін. Потым, потым… Ідзі, Сяргею памажы… Толькі не падлезце здуру, як я…

Дзерваед. Цярпі, цярпі, старшына…

Дугін. Што ж мне яшчэ рабіць?

Дзерваед. А мы зараз…

Перасмыкнуў затвор аўтамата і нырнуў у дзірку.

Дугін (як-кольвечы распраміўся, шэпча). Вера-а… Пачуй мяне… Ты ж недалёка… Прашу… Пачуй… Убач у сне ці так… Толькі пачуй…

У праломе ўзнікае Жанчына з дзіцем.

Я не вінаваты перад табой… Даруй, што хаваўся за гэту праклятую пахаронку… Пад Курскам быў паранены, Вера… Так, пусцяковіна… Але… цяпер можна… Цяпер ужо можна… Ні мужам, ні бацькам я быць ужо не змог бы… Ніколі… Ні для каго… Выйсця не было, Вера… Гэта не той цяжар, які можна ўзяць на плечы жаночыя… І я ўспомніў пра лес, Вера… Пра лес сорак першага… І сышоў у яго… Пройдзе час… ты зразумееш, што іншага мне не заставалася… Ты чуеш мяне?!

Жанчына ў праломе калыхае дзіця.

Нарадзі іх... Як мага больш нарадзі дзяцей… Толькі ніколі, ніколі не кармі іх грудзямі, калі ў цябе будзе злосць у сэрцы… Хай лепей будуць галоднымі, хай плачуць — не кармі! Пакуль не прымірышся з людзьмі і са ўсім светам… Пакуль у душы спакой не з’явіцца… Спакой, цішыня і любоў… Пакуль зоркі не зазвіняць…