Радавыя

Дзерваед. Чаго?

Дугін. Мар’я яшчэ ходзіць за табой?

Дзерваед. Ходзіць…

Дугін. Давай я і цябе перавяду куды…

Дзерваед толькі махнуў рукой і выйшаў.

(Адзін.) Ну што ж… Будзем яшчэ раз прымаць роту…

Ідзе ў пралом. Чуваць гук ад’язджаючай машыны.

Голас Адуванчыка. Бывайце, хлопцы! Я вас люблю-ю-ю!!!

Праз нейкі момант у будынак уваходзяць старая Жанчына і Люська. За імі Дзерваед.

Жанчына. А вёска наша, салдацік, чыстая, вясёлая… Антанёва называецца… Чуў, можа?

Дзерваед. Не… Я зараз, сядайце… (Дастае з рэчмяшка хлеб, рэжа яго, адкрывае кансервы, да Люські.) Я табе малака дам… У мяне тут згушчонка недзе была…

Жанчына. Вясёлая вёска… Над Нёманам стаіць… Вясной, у паводку, вада аж да парога падбіраецца… А на тым беразе шыро-о-ока, аж да самай пушчы…

Дзерваед. Ешце… Толькі хапаць не трэба… Гэта я ўсё вам у дарогу аддам… І яшчэ таго-сяго назбіраю… (Да Люські.) Ну, не хапай ты так, я табе сказаў… Ты пажуй, пажуй… У цябе ж ніхто з рук не вырывае…

Жанчына (есць). Смачна… Каўбасой пахне… Мы з маім старым добрыя каўбасы робім… Ці паверыш, аж да самага лета вісяць, адрэжаш, як свежыя… (Есць.)

Дзерваед (да Люські). Ну, усё… Пакладзі пакуль што… Пагаворым… Цябе як завуць?

Люська. Люська…

Дзерваед. Адкуль?

Люська. Крынічанск… Гарадок такі невялікі…

Дзерваед. Чуў, чуў… З лагера цяпер?

Люська. Былі ў лагеры… Паўгода таму баўэр адзін забраў… За свіннямі глядзелі… (Усхліпнула.) Цяжарная я, дзядзька…

Дзерваед. Ну што ж… Дзела такое… Людзей пабіла шмат… Радзіць трэба… Дзела такое…

Люська. І нараджу!

Дзерваед. А то як жа?.. На згушчонкі… Салодкая. Яно трэба…

Жанчына. Прыязджаў бы ты, салдацік, да нас у Антанёва… Дачка ў мяне вырасла… Ты ж адзін?

Дзерваед. Адзін.

Жанчына. Дык і нявестка табе будзе… А вёска ў нас чыстая, вясёлая…

Дзерваед. Што ты такое кажаш?

Люська. Памаўчы, дзядзька… Хай гаворыць…

Жанчына. О-о, Гальку ты маю не бачыў! Бывала, з бані прыйдзем, яна такая распараная, чыстая, свежым малаком пахне… Як памыецца — заўсёды свежым малаком пахне… А валасы ў яе! У Антанёва яе Вадзяніцай звалі… Русалка, значыцца… Я яе на камень стаўлю… Ля парога ў нас камень ляжыць… Таму што валасы ніжэй пят… І як лён мяккія-мяккія… Пастаўлю і грабянцом іх, грабянцом… А яна аж свеціцца… Сонца вечаровае ў валасах… Аж свеціцца… Прыязджай, салдацік…

Дзерваед. Ты еш, еш…

Люська. Ты, дзядзька, не слухай… Нікога ў яе няма… Ні Антанёва, ні хаты, ні дачкі… У лагеры яны былі… Дачку ў дваццаты блок забралі… Блок такі ў лагеры быў… Яны там аперацыі вучыліся рабіць… І хваробы лячыць… Высокіх дзяўчат выбіралі… Мяне ў той блок забракавалі: ногі тонкія і грудзей няма… А ім трэба, каб усё было… Гальку ўзялі… Сапраўды прыгожая была… Дык во ходзіць цяпер і каго ні сустрэне — за сваю Гальку сватае…

Дзерваед (да жанчыны). Цябе як завуць?

Жанчына. Наста… Наста з Антанёва… А дачку маю — Галька… Прыязджай, салдацік…

Дзерваед. Я прыеду. Кончу вайну — і да вас у Антанёва…

Жанчына. А вёска ў нас чыстая, вясёлая… Каля кожнай хаты па крыніцы…

Дзерваед. То добра… Ты толькі больш нікому не расказвай пра Гальку. А я прыеду… Гітлера кончым, і прыеду…

Жанчына. Ага…

Дзерваед. Ешце… (Да Люські.) Ты хлебам, хлебам макай у згушчонку… Цяпер можна, калі жывот не забалеў… (Дастае яшчэ хлеба.) Гэта вам на дарожку… Нічога, дзеўкі! Нас не скруціш… І гэта перацерпім-перажывём… Нас б’юць, а мы жыта сеем…

Уваходзіць Бушцец, несучы ў руках некалькі банак кансерваў, хлеб, канцэнтраты. Узбуджаны, вясёлы. І раптам нібы натыкаецца на нябачную сцяну. Пасунуўся назад, прыціснуўся спіной да сцяны. Стаіць здранцвела.

Дзерваед (да Люські). А ў цябе хоць хто-небудзь застаўся?

Люська. Расстралялі ўсіх… Мы партызанам медыкаменты ў лес перапраўлялі… Як яны даведаліся?

Дзерваед. Значыць, нікога?

Люська. Нікога… Мужа ў армію з вяселля забралі… З папяровай кветачкай на грудзях… Забілі, мабыць… Як яны б’юць, дзядзька… Як яны б’юць…

Дзерваед. Яно нічога… Забываць трэба… Хутчэй забудзеш — лягчэй жыць будзе… А жыць трэба… Трэба жыць… А гэта… чый ён…

Бушцец нерухома стаіць каля сцяны.

Люська (правяла далоняй па жываце). Мой… Больш сказаць… няма чаго сказаць… Ён пачаў жыць без любві, пад страхам і бяссільнымі слязьмі… Але без граху, дзядзька… Без граху!