Радавыя

Ідзі ў санбат! Табе лячыцца трэба… (Паўза.) Дзед, а я яго баюся! Калі заводзіцца, у яго вочы мутнымі робяцца… А тут генерал жыў… Генерала ўчора выкурылі… Мабыць, і дзеці ў яго былі… Бачыш, во лялька… (Уздыхнуў.) Каб Зоська не згарэла — ёй бы трафей прывёз… (Запіхвае ляльку ў свой рэчмяшок.) Дзед, а куды ты пасля вайны?

Дзерваед. Не ведаю…

Адуванчык. І я не ведаю… Дзед, а паедзем куды-небудзь разам? Га? Мы з Лідкай у Сібір дамаўляліся… Лясоў там! Звяр’я! Страляць навучыліся — на паляванне хадзіць будзем… Рыбу лавіць… Га?

Дзерваед. Дадому трэба… У Максюткі… Я і магілкі сваім не зрабіў яшчэ…

Адуванчык. Дадому не хачу. Хачу туды, дзе абсмаленых комінаў няма… Дзе ціха-ціха…

Уваходзіць Дугін. Ён у той жа засціранай гімнасцёрцы, але з новенькімі капітанскімі пагонамі. На грудзях Зорка Героя. Дзерваед і Адуванчык аслупянела падымаюцца.

Дугін (жартаўліва). Вольна… Сам радавы…

Адуванчык (ашалела). Ёш тваю клёш! За што цябе так?..

Дугін (сур’ёзна). За вайну…

Адуванчык. Дай прымераць, га?

Дзерваед. Гэта не мераюць, Лёнька… (Падышоў да Дугіна, моцна паціснуў руку.) Ну, то віншую… Гэта добра… Чэснае слова, рады…

Дугін. Дзякую, дзед…

Адуванчык. Ды раскажы хоць!

Дугін. Выклікалі да камандзіва… Прыходжу. Па ўсім штабе шорах. Начштаба накінуўся: у чым ты прыйшоў?! Гімнасцёрка, бачыце, засціраная… Хацеў аднаго старшыну раздзець, каб я пераапрануўся… Пайшлі вы, кажу… Заходжу. А ў камандзіва маршал сядзіць.

Адуванчык. Ідзі ты!

Дугін. Што ж ты, пытаецца, старшына, ад узнагароды бегаеш? Вайна ганяе, во і бегаю… Ну, раскажы, як танкі паліў… Я яму пра Маскву давай расказваць. Не тое, кажа… Я пра Сталінград. Не тое! Я пра гэту рэчку праклятушчую, дзе нас «фердынанды» накрылі. Зноў не тое! Ну, тады, кажу, не па адрасу. Шукайце іншага. А пра Курск чаму не расказваеш, пытаецца? Пад Курскам мяне разжалавалі, што тут расказваць? Смяецца… Аказваецца, званне вярнулі адразу ж… Але шпіталь, перафарміраванне — згубілася…

Адуванчык. Гэта ж трэба! А ты столькі ў радавых хадзіў…

Дугін. А мы ўсе ў радавых… Ад маршала да цябе…

Дзерваед. То добра…

Дугін. А потым Зорку дастае… У мяне ў вачах пацямнела… Я думаў, ордэн будзе… Гэта табе, капітан, і за Маскву, і за Сталінград, і за Курск, і за ўсю вайну… (Задуменна і сумна.) За ўсю вайну…

Адуванчык. Ёлкі зялёныя! Герой… Слухай, старшына, цябе ж паважаць трэба…

Дугін. Паважай, паважай… А заадно збірайся, паедзеш у штаб дывізіі… Машына чакае.

Адуванчык. Нашто?

Дзерваед. Як нашто? Можа, і табе што-небудзь перападзе…

Адуванчык. Не, сапраўды, нашто?

Дугін. Ім там тэлефаніст спатрэбіўся… Загадалі, каб…

Адуванчык. Не паеду!

Дугін (жорстка). Паедзеш!! Гэта я сказаў, малы… Усёк?

Адуванчык (плаксіва). Ну, за што, старшына? Што я табе зрабіў? Я ж прападу без вас…

Дугін (прытуліў яго да сябе). Эх ты, Адуванчык… Дурань ты, дурань… Да начальства бліжэй будзеш… На вачах! Хутчэй медаль дадуць ці лычкі якія…

Адуванчык. Не хачу я…

Дугін. Калі што якое, крыўдзіць пачнуць — скажы, што ў аддзяленні Дугіна ваяваў… Цэлы год…

Дзерваед сабраў рэчы Адуванчыка, падае.

Адуванчык. Дзед, ну скажы ты… Колькі там тае вайны засталося? Цэлы я буду…

Дзерваед. Едзь, Лёнька… Нічога, едзь…

Дугін. Давай, давай… Машына чакае… (Дастае з кішэні шакалад.) На шакаладу на дарогу…

Адуванчык. Не хачу! Мог бы чарку паставіць за Героя…

Дугін. Бяры, што даюць! Ну і бывай, гвардзеец! (Абдымае.)

Адуванчык. Ну, то бывайце… Калі што якое дзе-небудзь трохі не таго — ліхам не памінайце… Я вас… люблю… (І каб да канца не расплакацца — выбег.)

Дугін. Праводзь яго, дзед…

Дзерваед. Ага… (Пайшоў.)

Дугін. І вось яшчэ… Там, каля калонкі, дзве нашыя жанчыны… Ну, рускія, з лагера… Прывядзі, накармі іх… Адна, здаецца, цяжарная…

Дзерваед. Як?

Дугін (амаль злосна). Ну, як жанчына цяжарная бывае?!

Дзерваед. То ясна.

Дугін. У цябе знойдзецца што паесці?

Дзерваед. Ды знайду… Ёсць трохі. Кансервы там, тушонка… А малы праўду кажа: магарыч з цябе, старшына… Выставіш ужо нам па грамульцы…

Дугін (дастае з сумкі бутэльку). На, п’яніца… Маскоўская! Камдзіў павіншаваў.

Дзерваед. О, то добра… Вечарком зазірні… На трох раздавім… Цяперака нас трое засталося… Сяргей, ты, я…

Дугін. Заўтра папаўненне прышлюць…

Дзерваед. То добра…

Гудзе машына.

Дугін. Ды пачакай ты! Слухай, дзед, нешта мне сумна глядзець на цябе… Аж сэрца заходзіцца…