Радавыя

Руіны рачнога вакзала. Бой грыміць недзе далёка. Мокры да апошняе ніткі, сядзіць на камянях Адуванчык. Есць размоклы шакалад і горка плача. Каля сцяны сушыцца Дзерваед.

Адуванчык. Дзед, чаму яна ўтапілася? Я плаваць не ўмею і выплыў… Чаму я выплыў? Я ж вады баюся… У плыт як дасць — у яе толькі калені мільганулі… А я выплыў… Ой, сволачы! Ой, гады… Ну, чаго ты маўчыш?

Дзерваед. А ты паплач… Яно нічога… Паплач… Табе трэба плакаць…

Адуванчык. Яна прыгожая была? Га, дзед? Ліплі ж усе да яе…

Дзерваед. Прыгожая…

Адуванчык. А я падсмалены і пакусаны… Чаго ж яна так да мяне… Я ёй пра цыганку расказаў… Пасмяялася, а потым рукой вось так правяла… Я, кажа, і ад вады на цябе закляцце зраблю…

Дзерваед. Баба што хочаш можа… Калі душой любіць… Гэта сіла…

Адуванчык. А можа, яна гэтым закляццем усе свае сілы аддала? Каб я жыў?

Дзерваед. Можа…

Адуванчык. Нарадзіць хацела… Я, кажа, Лёнька, ад цябе колькі змагу — столькі нараджу… Колькі на руках у мяне памерла… І колькі сама забіла… Столькі і нараджу… Тады душа супакоіцца… А чаго ў яе душа неспакойная была? Фрыцаў жа забівала…

Дзерваед. Бабе дзяцей трэба няньчыць, а не…

Адуванчык. Цяперака мне вады можна і не баяцца…

Дзерваед. Можна…

Адуванчык. Хочаш шакаладу?

Дзерваед. Давай…

Без гімнасцёркі, з кацялком у руках падыходзіць Дугін.

Дугін. Ідзіце да кухні… Кашу ўжо даюць…

Дзерваед. То добра…

Дугін. Там і абсушыцеся… Чаго цябе трасе, малы? Застудзіўся?

Адуванчык. Застудзіўся…

Дзерваед. Пайшлі, Лёнька… Што б там ні было, а каша — першае дзела…

Дугін. Дзед, хочаш грамульку для сугрэву душы…

Дзерваед. Не хачу…

Адуванчык. Дай мне! (Бярэ ў Дугіна біклагу, робіць некалькі адчайных глыткоў, кашляе, закусвае шакаладам.) Пайшлі, дзед…

Адыходзяць. Дугін сядае на зямлю і, заціснуўшы паміж каленяў кацялок, есць салдацкую кашу. Падыходзіць Лейтэнант. Новенькая гімнасцёрка, новенькая фуражка, новенькія боты. Адным словам, з іголачкі. Нават і твар, здаецца, з іголачкі.

Лейтэнант. Тут першы ўзвод, баец?

Дугін. Тут…

Лейтэнант. Я са штаба дывізіі. Дзе камандзіра знайсці?

Дугін. Я камандзір…

Лейтэнант (прысеў побач). Слухай, у цябе тут служыць такі Дугін… Як ён?

Дугін. Ваюе…

Лейтэнант. Ты за ім нічога такога не заўважыў?

Дугін. Ладна, лейтэнант, не будзем у кошкі-мышкі гуляць… Дугін я. Што я павінен быў за сабой заўважаць?

Лейтэнант (ніякавата крэкнуў). Та-ак… Тады пару пытанняў да вас, старшына…

Дугін. Давай… Толькі я кашу даем… Галодны як сабака.

Лейтэнант. Еш, еш…

Дугін. Ты, калі хочаш, таксама да кухні падыдзі… У нас добрая каша сёння.

Лейтэнант. Не, дзякую, я ўжо снедаў.

Дугін. Ну, глядзі…

Есць кашу. Лейтэнант назірае за ім.

Лейтэнант. З якога года ваюеце?

Дугін. З сорак першага…

Лейтэнант. І ў якім званні пачалі вайну?

Дугін. Старшы палітрук…

Лейтэнант. Аднак вы выраслі… Такі малады і ўжо старшына… Як гэта так ліха ад старшага палітрука да старшыны?

Дугін. Ты ведаеш, што ў сорак першым тварылася?

Лейтэнант. Адступалі… часова…

Дугін. Ды не адступалі мы, а ўцякалі…

Лейтэнант. Не ўсе, канечне…

Дугін. Ага… Хто пад гусеніцы іх танкаў трапіў, канечне, не ўцёк… Супраць лома няма прыёма… Два месяцы быў у акружэнні, выйшаў са зброяй, праверка — радавым у строй… Пад Масквой узвод далі, потым роту, потым зноў у радавыя…

Лейтэнант. За што?

Дугін. Вышыню не ўзяў. Потым яе два батальёны бралі, а я павінен быў з ротай узяць… Напалову выбітай… Пад Сталінградам званне вярнулі, пад Курскам разжалавалі… Падонка ў расход пусціў. У адным сяле жанчыну мардаваў… Яна там жыла з некім… ці то са старастам, ці то з немцам… Чорт яе ведае! Дык ён яе і яе дзіцёначка… Адным словам, самасуд атрымаўся… Добрага байца за нямецкую падсцілку хлопнуў. І каяцца не стаў… У цябе закурыць ёсць? Маё ўсё вымакла на пераправе.

Лейтэнант дастае пачак папярос. Дугін бярэ адну.

«Казбе-ек»... Даваенным пахне…

Лейтэнант. Далей…

Дугін. Далей усё нармальна… Змыў віну крывёй… Пасля штрафбата далі аддзяленне. Цяпер замяшчаю ўзводнага…

Лейтэнант. Біяграфія… Куды ні кінь — адусюль пакрыўджаны.