Радавыя

Адуванчык. А вы? Чаго вы мяне за свае спіны хаваеце? Цябе вунь да ордэна прадставілі, а ў мяне і нашыўкі няма…

Дзерваед. Нашто табе ордэн, дурань?

Адуванчык. На грудзях насіць!

Дзерваед. Свой аддам, калі дадуць…

У праломе з’яўляецца разгарачаны Бушцец.

Бушцец. Дзе Салянік?

Дзерваед. З вамі ж пабег…

Бушцец (узбуджана). Ротны загадаў далей не лезці… Зараз іх «кацюшамі» прычэсваць будуць. Гэй, Адуванчык! Вушы сёння цэлыя? Ты, партызан, паглядвай… Ці мала што ў іх наўме… Ох, вясёленькі бой быў!

Дзерваед. Нашто ты яго?

Бушцец. Каго?

Дзерваед. Палоннага…

Бушцец. Ён жа сядзеў на табе, пень! Які палонны? Вораг не здаецца — яго знішчаюць! Хто сказаў?

Дзерваед. Я ў яго аўтамат выбіў…

Бушцец. О-ё-ёй! Дайце яму крылы — анёлам будзе! (Зацята.) Мабыць, мала… яны вас білі…

Дзерваед. Не табе казаць, як нас білі!

Бушцец. Жаласнік, тваю дывізію! Ты яшчэ з Гітлерам у Берліне пацалуйся! Ладна! Пайду шукаць яшчэ аднаго праведніка… Толькі б выжыў, паскуда… Толькі б выжыў! (Знікае ў праломе.)

Дзерваед (хапае аўтамат). Ашалела дзеўка! Куды яна лезе? Куды?! (Крычыць.) Паўзі, дурная! Лажысь! (І часануў доўгай чаргой у акно. У адказ загрукатаў нямецкі аўтамат. Дзерваед страляе да тае пары, пакуль у акне не з’яўляецца Ліда, кідае аўтамат, хапае дзяўчыну, цягне ў будынак.) Што ў цябе ў галаве, прыпадачная?!

Ліда. Невідзімкі, дзед. Невідзімкі ў галаве… Дзе Лёнька?

Дзерваед. Лёня!

Адуванчык. Ну што?

Ліда. Ты жывы?

Адуванчык. А ты не бачыш?

Ліда. І я жывая… (Корпаецца ў санітарнай сумцы, дастае некалькі плітак шакаладу.) Вось я табе прынесла трафейнага. У бліндажы знайшла…

Дзерваед. Што ты будзеш рабіць!

Ліда. Еш, Лёнька… А я пабягу… Параненыя там. Сёння нешта параненых шмат… (Падыходзіць да Дзерваеда.) Дзед, гэта праўда, што сэрца заўжды бяду чуе?

Дзерваед. Праўда…

Ліда. Нуда мяне смокча апошнія дні… Аж мутарна… (Шэптам.) Дзед, родненькі, паберажыце вы яго! Гэта ратунак мой, маё збавенне…

Дзерваед. Ідзі, Лідка… Усё будзе добра…

Ліда (падышла да Адуванчыка). Лёнька…

Адуванчык. Што?

Ліда. Нічога… Я пайду…

Адуванчык. Ідзі…

Ліда. Ты б хоць дзякуй сказаў…

Адуванчык. Дзякуй…

Ліда (правяла рукой па яго валасах). Як у цябе павязка?

Адуванчык. Нічога. Добра.

Ліда рэзка павярнулася і пабегла ў пралом. Адуванчык падыходзіць да Дзерваеда.

Дзед, шакалад будзеш?

Дзерваед. Табе маці сніцца, Лёнька?

Адуванчык. Сніцца, а што?

Дзерваед. Падумаеш дрэнна пра жанчыну — праклянеш сваю маці…

Адуванчык. Я нічога не думаю!

Дзерваед. То добра…

Адуванчык. А да чаго ты гэта?

Дзерваед. Так…

У праломе з’яўляецца Салянік.

Салянік. Як вы тут?

Дзерваед. Чакаем…

Салянік. Дзякуй богу, у нас усе цэлыя… На левым фланзе дрэнна… Там у іх дот быў. Пятрок, чаму яны не скараюцца? Канец жа… Усё адно канец.

Дзерваед. Чаму д’ябал богу не скараецца? Таму што — д’ябал…

З’яўляецца Бушцец. Падыходзіць да Саляніка.

Бушцец. Пакажы аўтамат…

Салянік. Нашто?

Бушцец. Пакажы аўтамат, сволач!

Дзерваед. Чаго ты?

Бушцец. Не лезь, партызан!

Салянік (падае аўтамат). На…

Бушцец бярэ аўтамат, дастае з яго дыск. І раптам з маху б’е Саляніка па твары.

Бушцец. Паскуда!

Дзерваед. Ты што робіш?!

Бушцец. На, зірні, усе патроны цэленькія, змазка свежая. Ніводнага разу, сука, за атаку не стрэліў… Мы павінны! Ён чысценькі, а мы — чэрці! Ён на беражку пастаіць, а нам за яго ў крыві купацца?!

Салянік. А табе гэта падабаецца…

Бушцец. Праз цябе, гадаўка, лёг Мішка Гальчанскі, Якавенка, Варонін і ўсе астатнія… (Трасе дыскам.) Гэтыя кулі, можа, ад іх смерць адвялі б…

Салянік. З імі я заўжды побач быў… Ні за іх, ні за цябе ніколі не хаваўся… Не мая віна, што…

Бушцец. Не твая? (Спрытна забівае дыск у аўтамат.) Ану, станавіся да сцяны!

Адуванчык. Ты што?! У штрафбат захацеў?

Бушцец. Я з сорак першага ў штрафбаце! Станавіся!

Салянік. Не рабі гэтага, Бушцец… Прашу цябе… Не бяры і гэтага на сваю душу… Хопіць.

Бушцец. Не клапаціся пра нашы душы. Ідзі да сцяны!

Салянік. Як хочаш… (Ідзе.)

Адуванчык (у адчаі). Дзед!!!

Салянік. Толькі я адвярнуся… Ладна?