Радавыя

Дугін. У сорак першым мы выходзілі з акружэння… Знясіленыя голадам ушчэнт. Той, хто не мог ісці далей ці быў паранены, — цішком сыходзіў у хмызняк. Таму што не толькі несці каго-небудзь, а нават весці пад руку ні ў кога не было сіл… Пачнеш дапамагаць — ляжаш сам… Вось тады і ўзнікла такая маўклівая дамоўленасць: скончацца сілы — у лес! Прастрэлілі ногі — у лес! Палкавы камісар падаў прыклад. Падазваў мяне і кажа: «Слухай, палітрук: калі са мной што якое — павядзеш атрад. Не спыняцца! Што б ні здарылася! Паўтары». Я паўтарыў… Ноччу ён знік… З акружэння выйшла сорак шэсць чалавек. Астатнія ў лесе… Па аднаму. Лічы, што і я сышоў у гэткі ж лес… Гэта ўсё, што я магу табе сказаць… Ты ні ў чым не вінаватая перада мной, а я перад табой… Вайна… Скончыцца, праклятая, — выходзь замуж…

Вера. Што ты кажаш?!

Дугін (упарта). Выходзь замуж і як мага больш нарадзі дзяцей… Колькі зможаш! Нас павыбівала к чортавай матары, а народ павінен быць моцным. Можа, яшчэ якую-небудзь бяду яму давядзецца ўзяць на свае плечы… Ідзі, Вера…

Вера (праз слёзы). Не разумею…

Дугін. Супакоішся і зразумееш…

Прыбягае Бушцец.

Бушцец. Старшына, танкі!!

Дугін. Дзе?

Бушцец. З-за ўзгорка па беразе пруць!

Дугін. Можа, нашы?

Бушцец. Якое там?! «Фердынанды»!

Дугін. Адкуль яны ўзяліся?

Бушцец. Чорт іх ведае!

Дугін. Ідзі, Вера, ідзі… (Да Бушцеца.) Пяхоты не відно?

Бушцец. Здаецца, не…

Вера. Валодзька, мілы… Даруй мяне! Даруй! Я ўсё жыццё перад табой на каленях стаяць буду!!!

Дугін. Лейтэнант, забяры яе!

Прыбягае Лейтэнант.

Дуй хутчэй адгэтуль! Зараз горача будзе! Заскочыш на КП палка! Скажы, каб агнём падтрымалі…

Лейтэнант. А што такое?

Дугін. Танкі аднекуль прарваліся!

Вера. Валодзька!

Дугін (кідаецца да пралому). Узво-од! У каго ёсць гранаты — звязкі, звязкі рыхтуйце! Астатнія ў будынак… Жмі, лейтэнант!

Лейтэнант. Ёсць!

Вера (крычыць). Я люблю цябе, Валодзька! Я люблю цябе!

Лёскат гусеніц танкаў.

Зацямненне.

І зноў руіны нейкага будынка. Разбітая мэбля, каля сцяны на століку патэфон. На падлозе разбіты бюст Гітлера. Ціха. Грымотаў вайны не чутно. У будынку размясцілася на адпачынак наша аддзяленне. Бушцец курыць, Дзерваед зашывае нешта на гімнасцёрцы. Адуванчык сноўдаецца па будынку.

Дзерваед. А старшыну, мабыць, ад нас забяруць… У штаб дывізіі выклікалі…

Бушцец. Які ён старшына?

Дзерваед. Старшына… Ён старшына і ёсць…

Бушцец. Вайна канчаецца… Што рабіць?

Дзерваед. Жыць…

Бушцец. Жыць… (Падышоў да кавалкаў бюста, пастукаў па галаве прыкладам.) Праўду кажуць, што ён артыстам быў?

Дзерваед. Хто?

Бушцец. Фюрэр…

Дзерваед. Кажуць…

Бушцец. Устроіў спектакль… Слухай, а яго ж нехта і радзіў?..

Дзерваед. Ну, вядома ж, не ў капусце знайшлі…

Бушцец. І што адчувала гэта баба, калі радзіла яго?

Дзерваед. Радасць…

Бушцец. І грудзямі карміла?

Дзерваед. Карміла, мабыць… А то як жа?

Бушцец. І вось не захлібнуўся ж ад мацярынскага малака, паскуда… І радзімец яго не схапіў… Ой, сустрэць бы гэту ведзьму, калі яна жывая яшчэ… Ну чаго глядзіш?

Дзерваед. Не крычы…

У гэты момант з другога пакоя выходзіць Адуванчык. На ім вялікага памеру нязграбны генеральскі мундзір, фуражка з высокім верхам. З-пад казырка тырчыць толькі адзін нос. У руках лялька-галыш. Ціхенька падышоў да патэфона, паставіў пласцінку. Палілася песня. Не бравурная, а так… просценькі нямецкі шлягер.

Адуванчык (блазнавата). Іх бін гойтэ дранг нах остэн!

Бушцец (азірнуўся, спакойна). Во дзіцёнак… (І раптам узвіўся.) Здымі!! Зараз жа здымі гэта, шчанюк!! Я каму сказаў?!

Адуванчык (спалохана скідвае фуражку і мундзір). Чаго ты?! Чаго ты затросся, псіх шалёны?!

Бушцец падымаецца і выходзіць. Каля патэфона лёгка стукнуў прыкладам па пласцінцы. Песня захліпнулася.