Саха сирин дьулаан т?бэлтэлэрэ

Покровскай сирэ-уота ?т??кэн, кэрэ айыл?алаах, басты?-мааны дьонноох сир. Мин эбэбэр сотору-сотору тахсааччыбын, кини даачата ?р?с ?рд?гэр турар. Манна дьиэлэр ойуур быы?ыгар тутуллубут буоланнар кэрэ к?ст??лээхтэр. Дьиэлэр кэккэлэ?эн турар сирдэриттэн тэйиччи со?ус былыргы аппа баара. То?о эрэ кэнники кэм?э бу диэки ки?и соччо ылбычча ?йд??б?т т?гэннэрэ тахсар буолбуттара.

Биирдэ атырдьах ыйын хабыс-хара?а киэ?этигэр табаары?ым чугас ыалларыгар олорбут. Т??н ????н са?ана эбэтэ субуоннаабыт: «Т?ргэнник дьиэ?эр киирэ о?ус, дьиэбитигэр ким эрэ баар курдук хаамар тыа?а и?иллэр, кими эмэ илдьэ кэл», – диэн. Уол ыала уолу кытта бэрт т?ргэнник с??рэн кэлбиттэр да, ким да суох эбит. Ол эрэн чуумпуран ылбыттарыгар ким эрэ ытыыра и?иллибит. Сиэбиттэн банаар ылан тыктарбыта, би?иги тэлгэ?эбитигэр к?хс?нэн буолан, тобук тардыстан ким эрэ иэ?э?нии олорорун элэс к?р?н а?арбыт.

– Манна ким баарый?! – дии-дии ?сс? т?г?л банаарынан тыктарбыт да, ким да суох эбит. Хайдах-хайдах ба?айыный дии санаатар да, до?ор уолун дьиэтигэр утааран, утуйардыы о?остубут.

Уол эбэтэ биир сарсыарда бэрт эрдэ та?ырдьа тахсыбыт. Эмээхсин санаатыгар ким эрэ баар уонна бэл тыынара и?иллэр курдук эбит. Хас да т?г?л киирэн-тахсан к?рб?т да, ким да суох буолан и?эр…

Нэдиэлэ курдугунан эксээмэннэрбин туттаран б?тэн, у?ун ?р?б?лбэр кэлбитим. Би?иги дойдубутугар урут-уруккуттан кулу?ун оттон баран, ?р?с ?рд?гэр олорон, са?а к?н? к?рс?р ?гэстээхпит. Итинник к??рэйэ ойон тахсыбыт к?мм?т?н к?рс?н баран, сарсыарда биэс са?ана у?аайбабытыгар турар кыра дьиэ?э утуйа барбытым. Бу сайы??ы дьиэ буолан судургу тутуулаа?а, истиэнэлэрэ хапта?ын этэ. Дьэ, са?ардыы утуйан истэхпинэ, ким эрэ бэрт к??скэ дьиэни тас ?тт?ттэн сууралыыр тыа?а и?иллибитэ.

«Ээ, аттынаа?ы ыаллар ыттарын о?ото сылдьар ини», – дии санаабытым.

Сарсыарда туран к?рб?пп?ттэн хайдах эрэ сэрэхэдийэ санаабытым, дьиэ хапта?ын истиэнэтигэр сыста са?аан саа?ыланан турара, ыт да?аны, туох да?аны хайдах да истиэнэ икки са?аан икки ардыгар батан киирэн тыа?ыыр кыахтара суо?а. Урут истибит кэпсээммин ?йд?? биэрбитим: бу сиргэ олохсуйан олорбут ыччаттар сылтан сыл ахсын к???рээн и?эллэрин ту?унан, туох эрэ биллибэт биричиинэнэн араастык бы?ыыланан, к???л ?тт?нэн олохтон бараллар эбит. Былыргы ???йээннэртэн кэпсэнэн кэлбитинэн, урут манна эбэ?килэр олорбуттар. Бу сиргэ эбэ?ки уда?аннара харалла сыталларын ту?унан барбах кэпсэтэллэрэ. Былыргы аппа ту?унан эмиэ туох эрэ кэпсээн баара: ?р?с салаатыттан тахсан, уута уолан, былыр ?йэ?э хатан-кууран турара, хойуутук ??мм?т мастар тулалыыллара. Сэбиэскэй кэм са?ана ити эргин субу а?ай ыал буолаары сылдьыбыт кыыс суорума суолламмыт эбит. Бэрт хойукка диэри мо?нубут быата турбутугар о?олор Тарзан буола оонньуу сылдьыбыттарын дьонноро билэн тохтоппуттар дииллэрэ. А?ыйах сыллаа?ыта эмиэ ити сиргэ би?иги уруккуттан билэр к?н? майгылаах эдэр уолбут, туох хара дьайдаах санаа киирбитэ эбитэ буолла, бэйэтин дьа?аммыт этэ, сурук да хаалларбатах, кимиэхэ да тугу да эппэтэх…

Дьон-сэргэ былыргы аппа та?ынан ааспат буолбуттара. Т??? кырдьыга эбитэ буолла, ки?и кэнниттэн ким эрэ хаамар курдук, туох эрэ к?л?ктэр к?ст?н аа?аллар дэ?эллэрэ.

Быйыл саас тиэргэммит и?игэр ??мм?т былыр ?йэ?э хам хатан хаалбыт улахан ма?ы охторбутум. Аарыма улахан хам хаппыт мас тэлгэ?э ортотугар ??нэн турара ки?и кутун-с?р?н баттыыра. Испэр аны былыргы ойууннар мастара буолаарай дии саныырым эрээри, туох да куттала суох ини диэн бэйэбин уоскутунарым. Ки?и с????н курдук, ол ма?ы суулларбытым кэннэ, хайдах эрэ барыта оруноннугар т??эн хаалбыта: ким да хаамара, тыынара и?иллибэт, ким эрэ баар бы?ыылаах дии саныырбыт с?пп?тэ. Уубутун аймаабыт, олохпутун долгуппут, кэтэнэ-манана сылдьыбыт куттал санаабыт ити хам хаппыт мастан буолуо дуо?! Санаабар эбитэ дуу, к?нн?р? с?п т?бэ?ии эрэ эбитэ дуу, чахчы туох эрэ к?ст?бэт к??стэр бааллара дуу?!

(с) К.В.

Иэдээннээх иэстэбил

Аллараа Бэстээхтэн са?алаан, «Халыма» с?р?н айан суолун кыйа хортуоска буолалара хойуутук к?ст?лл?р. Дэриэбинэ олохтоо?о буола хорута сылдьыбыт. Урукку буолатын кэ?этэр санаалаах турунан туран ?лэлээбит. Арай сир хорутар тэрилэ туохтан эрэ и?нэн, тыраахтырын тохтотон, т??эн к?р?н баран, со?уйан тиэрэ кэлэн т??э сыспыт. Ки?и дьардьамата хостонон тахсыбыт, т?б?т?н у?уо?а эчэйбэтэх. Отой былыргы к?м?? бы?ыылаа?а: кыыл тириититтэн тигиллибит та?а?а, дьардьаманы буортан ороору гыммытыгар илдьирийэн тырыта барбыта, онтон ки?итин у?уо?ун сэрэнэн хостоон, ч?к? сиргэ уурбута, ?лэтин б?тэрэн баран, т?тт?р? к?м?р санаалаа?а. Киэ?элик тус ар?аа диэкиттэн хойуу былыт тахсан, ардыырдыы о?остубута. Тырахтарыыс дьиэтигэр ыксаан, ки?итин кырамтатын дьа?айа барбата?а, сарсын да оннун булларыам дии санаабыта.

Сонунун кэпсээн, дьонун куттарын ыыталыы сыспыта, ардах у?ун т??н? бы?а аа-дьуо тохтообокко т??э турбута. Н???? сарсыардатыгар буола?а кэлэн, ки?итин к?рд?? сатаабыта да, булбата?ыттан хайдах эрэ ытырыктата санаан, к?л???нэ сарт т?сп?тэ. ?лэлээн б?тэн баран, ?сс? к?рд?? сатаабыта да, туох да суо?а.