Сээн, кэпсээннэр

Кэнники кннэргэ Гурьянов биикки «булпут» орто соустук барар. Гурьянов ахсааныгар 9, мин ахсааммар – 7, – барыта уон алта немец дууатыгар турдубут.

Бииэхэ икки кннээх сынньала биэрдилэр.

Тэийбэккэ кэпсэтии, сээргэии ыраатта.

Урут сэриигэ да киириэх иннинэ буоларын курдук, Гурьянов биикки ону-маны омуннаан, фантазиялаан кэпсэтэрбит бу кннэргэ ксээтэ.

– Арай эн биикки куйах кэтэн, былыргы бухатыырдар курдук тимир сллгэстэнэн баран немецтэри лт сынньар буолуох. стх танкаларын ктн ыла-ыла, бэйэ-бэйэлэригэр лтртэ бырааттыыр буолуох.

– Арай эн биикки, били остуоруйаа этиллэр курдук, кии кэттэинэ кстбэт бэргээлээх буолуох.

– Кстбэккэ кэлэн баран стхтрг уун уочараты автоматтан биэр.

– Суох. Бэйэ эрэ кстбэккин, оттон автомат кстр.

– Оччоо… Оччоо автомакка эмиэ бэргээ кэтэрдиэххэ.

– Гитлер хоугар эмискэ киир уонна «Кэндэ хох!» диэ.

– Арай эн биикки…

Бииги кэпсэтиибитигэр «арай», «скт» диэн тыллар элбээн истилэр. Ити «скт» биигини улахан суолу оорорго, сааны айарга аалла.

Чахчы улаханы, чахчы сааны айарга!

Бииги немецтэри «биир-биэс» диэбэккэ эрэ дьиктитик тгрйэн ылар ньыманы толкуйдаатыбыт. Бииги чаастарбыт соотохто стх кэтээр баар буола тэллэр, лт охсоллор – хайдах курдук кыайыыный! Бииги чахчы чгэйи толкуйдаатыбыт быыылаах.

«Катюшаны», араас сэрии сэптэрин дьон толкуйдаан тааарбыттара. Бииги да толкуйдаатахпыт дии. Дьэ чгэй.

– Бииги сааны айыыбытын олоххо киллэрэр буоллулар да, биигини Москваа илдьэн байыаннай инженердэри, техниктэри кытта крсннэриэхтэрэ, биигиттэн ыйыы-кэрдии ылыахтара.

– Бииги конструктордар буоларбыт быыытынан научнай чертеж биэрэр соруктаахпыт.

– Итиннэ ханнык да чертеж наадата суох. Бииэхэ судургу буолан баран туалаах аыы.

– Кимиэхэ этиэххэ сбй?

– Сержаа этэр сатаммат. Ефрейторга этэр сс сатаммат. Эн ити туунан кимиэхэ да этэ илик инигин? Бииги аыыбыт кистэлэ буолуохтаах. Атын кии булбут сааны аыытын атын кии ылан бэйэтэ туаммыта историяа элбэх.

– Эн маарыын сарсыарда утуйа сытан, тээн, «бомба» да, «бомба» диэн хаыытаабыты.

– Хаыытаабыты даа?! Ол эрээри соотох «бомба» диэнтэн ким тугу йдтй?

– Инньэ гынан кимиэхэ этэр буоллубут?

– Полк командирыгар?..

– Киниэхэ этэр куттала бэрт… солото суоа бэрт.

– Партбюро секретара майор Теглецовка этиэххэ, кини саллаат этиитин олус сэээрээччи.

– Ээ-э! Полк комсоругар лейтенант Ивановка этиэххэ. Бииги комсомоллаах дьон буоллахпыт дии. Бииги аыыбыт олоххо киирдэинэ, комсомол бтннтн кыайыыта буоллаа дии.

– Кырдьык дааны.

Сбэлээн баран лейтенант Ивановка бардыбыт. Бииги кэпсиэхпитин баарбыппыт, санаабыт р крбтэ – лейтенант суох буоллаына хайдах буолуохпут буолла.

Бииги киирбиппит лейтенант землянкатыгар баар эбит.

– Хайа, рллэр кэпсээит? – дии тоуйда.

– рллэргэ кэпсээн элбэх, тулуйан эрэ истэр буол.

Бииги кэпсээммит лейтенант эрэ хараар элэнии турар буоларын наадатыгар сааны аыыбыт олоххо киирдэинэ хайдах буолуохтааын, уустаан-ураннаан, буолбутун курдук кэпсээтибит.

– Дьэ маннык буолуохтаах:

Лейтенант Иванов комсордаах, Гурьянов, Чээрин курдук саллааттардаах Беляев полковник гвардейскай полката оборонаа сытар. Немецтэр инники ээрдэрэ чугас, 2–3 километр этэ.

Сарсыарда халлаан сырдаан эрэр. Бииги танкаларбыт, мотомеханизированнай чаастарбыт инники ээргэ кэлэн талахтарга саан тураллар. Бу сэрии трллбт сирин иннигэр стх бргнтэ биэрэстэ аарын кэриэ кэтиттээх сиргэ млтх фроа итинник буолааччы, эбэтэр немец «бассабыыгы манан аыйахтык ктэр сирэ». Ити туунан сс бээээ полк ааттаах разведчига старшина Шагуров билбитэ.

Кимэн киириэх иннинэ куруук буоларын курдук, пушкалар, минометтар, «катюшалар» ытыалаан ньириитэн, тулатынааыны барытын дьигиитэн киирэн бардылар.

Артиллерия ытара млтрн саана бииги самолеттарбыт кэлэн стх бргтнтн буомбалаатылар. Немецтэр бииги артиллериябыт «саардаына» куруук оорор «нмэрдэрин», окуопа тгээр тэн, тблрн буорга анньа сытан билэр мэлииппэлэрин барытын ааа сыттылар. Ити кэмэ, бииги самолеттарбыт буомбалыы туралларын гэнигэр, били маарыын бэлэмнэнэн турар чаастар иннилэрин диэки ыстаннылар, немец окуопаларын ааан иэн, гранаттары быраан буомбаларга эбиилээллэр. Ити курдук стх кэтээр буола тстлэр да, немецтэри кэтэхтэриттэн кэрдибитинэн бардылар. стх инниттэн бииги бэттэх хаалбыт чаастарбыт уоту астылар.

Немец икки уот икки ардыгар буолла.

…Ити бтэй тооолоро буолбатахтар, ити фрицтэр илиилэрин р ууммуттар, билиэн бэринэллэр.

Итинник сууххай кыайыы кистэлээ туохханый?

Бииги самолеттарбыт кэлэн 3–4 эрэ дьинээх буомбалары бырахпыттара, онтон уратытын салгынынан толоруллан ооуллубут, эиннэинэ киини лрбт, тыас эрэ тааарар буомбалары бырааттаабыттар. Немецтэр ону дьинээх буомбалар диэн «кутуйах иинин кээтэ» сыппыттар. Дьэ ити дьикти буомбалар быыстарынан бииги чаастарбыт стх кэтээр ааспыттар. Кинилэр Гурьянов уонна Чээрин айан оорбут буомбалара киини лрбттрн билэр буоллахтара дии.

стхтн былдьаммыт орудиелар тастарыгар Гурьянов уонна Чээрин тураллар. Маннык сууххай кыайыы айааччылара кинилэр эбээт. Икки «Тигр» танкалар икки ардыларыгар кэпсэтэ турдахтарына лейтенант Иванов кэллэ.

– Дьэ ити кэлэн кини туох диэх этэй?