Шежірем сыр шертсе

Ал ланаты алай аракесек атауын алып, арашаыра иесі боландыына келер болса, мны растар деректі біз аракесек аыны анатбай Елеусізлыны мына ле жолдарынан табамыз:

Айтайы аракесек–

ланаты,

Атаны бауырында сіп

бла бопты.

ария жас йелден

бала крмей,

лімні бір баласын

срап апты.

Осыан орай лана рпатары лімлы кестесіне арашаыра иесі ретінде айырбайды «аракесек» атымен еніп, талас жо, оны улеттегі ыты, зырлы кштерін де иемденіп, сйтіп дстр бойынша сонау кездерден бгінге дейін жолдарын лімдікінен де лкен деп санап жргендері белгілі. Біле-білсек бл да исынды тжырым. Жай емес, дйекті тжырым.

Таы бір айтайын дегеніміз, шежірелерді арап отырсаыз, кейбіреулерінен бір-біріне айшы келетін млімет, дерек тстарын кездестіріп аласыз. Біз ондайда оларды айшылытарын алып тастап, орта белгілері бойынша айта топтастырып жазуа тырысты. Мселен, біз Хамит Маданов пен Маст Неталиевті «Кіші жз» шежірелері мен Тынышбек Дайрабаевты «Кете–Шмекей шежіресінде», лиакбар Жматайлыны шежіре-леі мен Зайыр Сдібековты «аза шежіресінде» (Ташкент–Узбекистон. 1994 ж. 6 блім. 109–110 б.б.), халымыза белгілі, ататы Нрмхамедлы Жаножа батыр шежіресінде о бастаы шыан тегіміз бен аайынды Байсары, лім, Шмен тегіне атысты айтылатын деректерді осылайша тзетіп, бір-бірімен толытырып бердік. Ол бойынша тегіміз: Жайылханнан–алпа, одан–Тмен. Тменнен–аза, одан–Бекарыс. Бекарыстан–Ордаш, одан–Мке. Мкеден Сарымырза, одан–оам, одан–Алшын туады да, ал одан аайынды Алау мен Арыма дниеге келеді. Алаудан барып дияр тентек, ал одан ш ожа–Байожа, Сдірожа, Ндірожа тарайды. Осы Ндірожадан барып, жоарыда тілге тиек етіп отыран айырбай-аракесек пен ыдырбай-Байлы туады. Бл лиакбар Жматайлыны шежіре-леінде былай жырланады:

Алшыннан Арыма пен Алау туды,

Алашы ала жібек жалау болды.

Ту стап, тлпар мініп, топты бастап,

Дшпана туаннан-а талау болды.

Алаудан туды бала–тентек дияр,

Жан болды жауа арсы айраты бар.

Баадр батырлыы жрттан асан,

Семсерді сілтегенде кесіпті нар.

ш ожа таы туды диярдан,

Ерлікте пар келмеді блара жан.

Байожа, Сдірожа, Ндірожа,

Ндірден аракесек бала болан.

Баласы аракесек лім, Шмен,

Болыпты блар да шеу Байсарымен.

Бозаншы Байсарыдан жетім алып,

айырып, аршадайынан шккен Шмен.

Бкіл алшынны ранына, блкім, айтулы батыр боласын шыар, осы Арыматы аты алынады. Біреулер оны Алау батырды лаап аты деседі. Біра бл, біздіше, ате пікір. йткені шежірелерді денінде олар екі аайынды болып келеді. Сйтіп Арыматан–Телеу, еншілесі Рамадан таратылады.

олымыза кейінірек тиген Рашид–лмахан шежіресінде Алаудан тарайтын оны еншілестері Саптан мен ылуар жнінде деректер беріледі. Оларда Саптаннан–Жаурыншы, араатыш, одан–Мелде, одан–Елез, одан–арашмен, Аожа, Есожа, Бдаш таратылады. Осы Бдаштан – йгілі Жаалбайлы, уат, Ормантай. Жаалбайлыдан–Бдеш, Бестерек, Болат, араша, Аожа, Ормантай, тбанай, Тзбет, Сираты, Байожа, Манатау, Біліс дниеге келеді. ылуарды еншілес інісінен–Керейіт, одан–Тірберген, одан–Байдос, Жандос. Байдостан–Жанабыл, Жарек. Жандостан–Ыды, Жартай тарайды. Пайымдауымызша, мнда Кердері диярды Ндірожасынан емес, Байожасынан рбуі керек сияты. йткені Ндірожадан біздер, аракесектер мен Байлы тарамаймыз ба? Ал Сдірожадан–Табын, Тама таратылады. йткені ресми шежіре деректері бойынша Кердері мен соы екеуі Жетіруа жататындыы белгілі.

Ндірожаны ыдырожасынан (Байлынан)–Алтын, Самса, Жанбибі (біздіше Жамбы+би). Самсадан–Беріш, Жаппас. Жанбибіден–Слтансиы, Батысиы, ыдырсиы. Слтансиытан–ызылрт, Масар, Алаша, Байбаты. Батысиытан–Есен, Темір, Шеркеш. ыдырсиытан–Ысы, Баршабике. Осы Баршабикеден шежіре, тарихтарда жиен деп айтыланымен, біра лкен жиында олына жілік статылып, улетті лы деп жарияланан айтулы Адай туан крінеді. Адайдан–дайке, Келімберді. дайкеден–Тжіке, осай. Тжікеден–абаай, одан–Ешмрат, арамырза, одан–лынби, Сегізбатыр. лынбиден–Ммек, одан–Тжіали, Маханмадияр. Тжіалидан–Зиналабадин, лхан. Маханмадиярдан– лиасар. осайдан–Теей, Байбол (бйбішеден), Сйіндік, Бли (екінші йелінен), Айтай, Бегей (шінші йелінен). Келімбердіден–Абан (бірінші йелінен), онай, Орыс (екінші йелінен), Балышы (шінші йелінен),

Жеменей, Тобыш, Мал (тртінші йелінен). Жеменейден–рдек, Шылым, Кенже, одан–ойдрі. онайдан–Тобанияз. Малдан–лім, Бейімбет, Шоы, Жауыр. Тобыштан–Жалды, Ескелді, осла, одан–Жаналы, Тленді, Тоыза. Жаналыдан–Бекет.