Шежірем сыр шертсе

Сондытан «Алты ата лім» немесе «Алты лім» дегенде лімні з белінен тарайтын балалары лана, Жамана, арамаша, Айны жне Тегінблат, Тайожаны айтамыз да, ал «лімлы» дегенде кестеге оны арасаал, аракесек, Тртара, Шекті деп лаап аттармен бірігіп кіретін аталытары, ал бесінші болып кете деп бір атаумен ныспыланан Кетебике анадан тарайтын рпатар, ал алтыншы болып бл кестеге шмекей деген атпен одан тарайтын, жоарыда аталып кеткен трт–Аспан, Бозыл, Тоа, Кнек аталары енетіндігін айтамыз.

Шмекейді блайша бір ата емес, трт ата деп беруімізді себебі бар. йткені йгілі йтеке би шежіресінде осылай деп айтылады. Онда «лімлы» бірлестігіне «Алты ата лім, трт ата Кете, трт ата Шмекей кіреді»,– деп аны жазылан. Бл 1680 жылы Тркістанда ожа Ахмет Ясауи мешітінде билер мен ру басылары, батырларды атысуымен ткен, Тукені а киізге ктеріп хан сайлайтын лкен жиында кіші жзді тбе биі йтекені алты ата лім, трт ата Кете, трт ата Шмекей, он екі ата Байлы, мен жеті ата Жетіруды атынан 33 шарды толы салдыртып, Тукені аза хандыы таына отыруын уаттаан ісінен де аны крінеді (ойшиев теген білдлы. «Тла». «Мсылман» жрналы. № 2. 2008 ж. Алматы. 9 б.). Шмекей атадан тарайтын трт рпаты лімлы бірлестігі рылмастан кп брын боландыы жніндегі деректер де бл стамны дрыс екендігін аартады. Бл туралы, лбетте, йтеке би мен Шмекей тарихына жеткенде жеткізе айтып кетеміз. Демек,

Алты ата лім

дегеніміз азан шаырып ойан аттары тмендегідей аталар

1.лана

2.арамаша

3.Жамана

4.Айны

5.Тегінболат

6.Тайожа

лімлы

дегеніміз бірлестікке лаап аттарымен кірген тмендегі ру-тайпалар:

1.аракесек

2.Тртара

3.арасаал

4.Шекті

5.Кете

6.Шмекей

Біра осы жерде басын ашып айта кететін бір жайт бар. Алты ата лім рамы санды жаынан згермегендігімен ондаы аталар аттарын кейбір шежірешілер кейде ртрлі етіп беріп жр. Мселен сыр аыны лиакбар Жматайлы «Шежіре леінде» бесінші етіп Шігір аталыын, ал Хамит Маданов «Кіші жз шежіресінде» алтыншы етіп Кенжебай (лтелі) аталыы ауыза алады. Сйтіп одан Мамат, Тйте тарайды деп крсетеді (Кіші жз шежіресі. Атамра–азастан. Алматы. 1994 ж. Алты ата лім. 119 б.). Айтпаымыз, бл ателік емес. Оларды блай жазуыны зіндік себебі бар. Бл–Айныты тым ерте айтыс болуы мен Тайожаны акете болып, кетелер рамына тіп кетуіне орай Алты ата лім аталары з санын кемітіп алысы келмей, кеткендерді орнын зіндегі зге скен буындармен толытырып отырандыынан демекпіз. Мселен, Шігір Тегінболатты лы. Ал Кенжебай болса, зге біреу емес, лтелі деген лаап атпен берілген Тайожаны лы дегіміз келеді. йткені Хамит Маданов Тайожаны араш лынан тарайтын Мамат, Тйте рпатарын осы Кенжебайдан (лтеліден) таратуы тегін емес. Біздіше, Кенжебайды зі де лаап ат. Ол Тайожаны Трсынбайдан кейінгі лы араша кенжелігіне орай осылай еркелетіп ойылан есім, Х.Маданов соны біліп, жазып отыр деп шамалаймыз. Кенжебай (лтелі) есімі тек бір соны шежіресінде айтылуы осы ойымызды уаттай тседі. (Кіші жз шежіресі. Атамра. азастан. Алматы. 1994 ж. Алты ата лім. 160 б.). Сонымен Кенжебай (лтелі) зге, блек аталы емес, ол араш аталыы, соны лаап аты дегіміз келеді. М.Неталиевті: «Тайожаны бір автор лтелі деп атапты»,– деген сздері де бл екі аталыты арасында біз тспалдаандай те тыыз байланысты бар екендігін аартады («Атамекен». 08.03.2002 ж. 5 б. «3. Алты аталы лім», 4-баана). Оны бір автор деп отыраны осы Х.Маданов болмаса екен деп ойлаймыз. Мны брі, рине, тереірек зерттеуді талап ететін стам, деректер.

Осы ретте, айран шежірешілер жазан кезде Алты ата лімні з сандарын кемітіп алмау шін саптарына Айныты орнына Тегінболатты лы Шігірді, ал Тайожаны орнына оны лы арашты кіргізгендерін жмбатамай, неге бірден басын ашып, кесіп, ескертіп айтпайды екен деп толанасыз. Сондытан біз Алты ата лім кестесіні жоарыда келтірген алашы стамын да, оны мір аымына сай згеріп кеткен кейінгі балама стамын да атеге санамай, басшылыа алу керектігін ескерткіміз келеді.