Ветэранскай пенс Валерыю не хапала, ён зарабля на жыццё, рамантуючы чужыя ато свам гаражы. Цмка весь час круцся побач 'дапамага', падаючы нструменты. Да дзядз Валерыя ён бы вельм прывязаны, мабыць, падсвядома адчуваючы патрэбу мужчынскм выхаванн, у бацьку, якога нкол не веда. Сам Валерый стався да Цмк трох паблажлва, а вогуле з смпатыяй, магчыма, бачачы м роднасную душу. Яны абодва кульгал.
Цёця Тоня нчога не мела супраць. Валерыю яна давярала. Тут яго се ведал як чалавека добрага сумленнага, хба тольк вельм самотнага. З Валерыем яе сын бы пад наглядам, апроч таго, атрымлва якое-някое 'мужчынскае выхаванне'. Цёця Тоня адно прасла Валерыя нкол не расказваць Цмку пра Кандагар 'духа'. Аднак Валерый не мог не гаварыць аб той вайне, а пагаварыць яму не было з км, апроч хба што Цмк. У свам гаражы ён трыма зашмальцаваны фотаальбом з чорна-белым здымкам афцэра салдат-шарагоца. Усе яны был маладыя прыгожыя, нводзн з х ужо не жы. 'Мае браты па збро, -- каза Валерый, паказваючы Цмку фотаздымк. - Яны се застался пад Кандагарам. я таксама. Застася пад Кандагарам. Назасёды. Разумееш?'. Цмка не надта разуме, але мочк ква.
Цмка пару разо прыводз мяне гараж да дзядз Валерыя, але мне там было сумна. Машыны з нструментам мяне не цкавл. Паразумецца з Валерыем мне таксама не давалася. Ён бы вельм маклвым. Затое з Цмкам яны ладзл цудона. Гэта было суровае мужчынскае сяброства, у якм дзячынкам няма месца. Таго мне нхто не тлумачы, я зразумела сама. Кал мы заставался з Цмкам удвах, мы магл гуляць гадзнам, забышыся пра сё на свеце. Кал побач бы дзядзя Валерый, я была жо непатрэбна. Я шчыра, па-дзцячаму, ранавала. трох зайздросцла Цмку, бо ён ме старэйшага таварыша веда пра рэчы, аб якх я нават не мела ялення. Цмка разбрася марках машын, з лёгкасцю адрознваючы Хонду ад Мазды, добра цям у збро (падчас гульня у вайнушку ён цярплва тлумачы мне, чым мазер рознцца ад рэвальвера, а самаходная габца ад танка), а пра 'духа' ён веда больш, чым мы, яго аднагодк, ведал пра фашыста. Валерый навучы яго ншым карысным рэчам -- бцца рукапашную, трымаць удар, даваць адпор працнку, як мацнейшы. галонае -- трэнравацца. Кал некаторыя частк цела адсутнчаюць ц не функцыянуюць, тлумачы Валерый, неабходна трэнраваць распрацоваць тыя, што застался. Трэба быць моцным, кал хочаш выжыць. У нашым мрным грамадстве выжываць нават складаней, чым у траншэ пад шквальным агнём, асаблва кал ты кульгаеш. таму неабходна весь час змагацца, бцца за сябе, па-сапраднаму, да крыв сняко. накш з'ядуць жыцом. Так гавары дзядзя Валерый, Цмка засво гэта на "выдатна". Магчыма, дзякуючы гэтаму школе (а школу Цмка сётк пайшо) яго амаль не цкавал. Некаторыя спрабавал, а потым хадзл з расквашаным носам з сняком пад вокам. Бцца за сябе Цмка навучыся. Па-сапраднаму.
Яшчэ Цмка мары навучыцца вадзць машыну. Дзядзя Валерый паабяца, што абавязкова яго навучыць, тольк крышачку пазней, кал Цмка падрасце. Пакуль што яму дазвалялася тольк ездзць у якасц пасажыра. Часам Цмка прас Валерыя пракацць яго на адным з ато, якя той рамантава, але гэта было забаронена. Зрэдку, кал Валерый бы у добрым гуморы, ён выкочва з гаража сваю 'тарахцелку' колеру балотнай ржы, саджа Цмку на сядзенне поруч з сабой, двах яны ездзл накруг мястэчка, да лесапльн ц драбльнага завода, нават далей, на закнутыя кар'еры за хуткаснай шашай.
Мне было крыдна, бо мне дзядзя Валерый нкол не прапанова пакатацца на машыне. Аднойчы я спытала Цмк, ц можна мне праехацца разам з м, але ён пахта галавой сказа цвёрда:
-- Не. На кар'еры нельга. Там стрэльбшча. Ну, палгон. Там дзячынкам няма чаго рабць.
-- Як палгон? - здзвлася я.
-- Ваенны, -- адказа Цмка замок.
Пра палгон я чула першыню. Расказаць пра яго падрабязней Цмка наадрэз адмовся, заявшы, што так ужо сказа занадта многа. Тады я спытала мамы. Яна пацснула плячыма сказала, што някх палгона паблзу няма, а закнутыя кар'еры -- небяспечнае месца, аднойчы там нават загнул вяскоцы, на якх абваллася гара пяску, кал яны выбрал друз для будол. Так што Цмка мае рацыю, дзячынкам там сапрады рабць няма чаго.