Somero Esayi da Albert Camus, tradukita ad Ido

Esayi da Albert Camus, tradukita ad Ido

da Albert Camus

La Mediteraneo havas sua sunlumizita tragedio quo ne es ta di la nebuleti. Ye certena vesperi, an la maro, ye la bazo di la monti, nokteskas sur la perfekta kurvo di mikra bayo, ed angoroza ampleso levas del aqui silencoza. Ni konstatas en tala loki ke, se la Greki experiencis desespero, esis sempre per beleso e lua qualeso opresiva. Tragedio, en ca tristeso orea, atingas sua maxim alta punto. Nia propra ero, kontree, nutrabas sua desespero per ledeso e per konvulsi. Pro to Europa esus desnobla, se chagreno povus havar irgatempe ca qualeso.

Ni exilis beleso, la Greki armizis su por ol. Unesma ma longe-duranta difero. Greka penso sempre fondis su sur l'ideo di limito. Ol sequis nulo til extremi, nek religio nek raciono, nam ol negis nulo, nek raciono nek religio. Ol donis ad omno lua parto, equilibranta lumo kun ombro. Nia Europa, kontree, avida pri la vinko di toteso, es la filiino di eceso. Ol negas beleso, quale ol negas omno quon ol ne laudegas. E, malgre diversamaniere, ol laudegas nur un kozo: la futura imperio di raciono. Ye sua foleso ol retropulsas l'eterna limiti, e nemediate Furii tenebroza flugfalas sur ol por destruktar. Nemesis spektas, deino di moderemeso, ne di venjo. Omni qui preteriras la limito es da el senkompate punisata.

La Greki, qui pasis yarcenti questionante su quo es yusta, nule komprenus nia ideo di yusteso. Equitato, che li, supozis limito, kontre ke nia tota kontinento konvulsas pro la sercho di yusteso quan ol konsideras kom absoluta. Ye la jornesko di Greka penso Heraklito ja konceptis yusteso kom limitizanta l'universo fizikal ipsa. 'La suno ne preteriros sua limiti, nam altrakaze la Furii qui gardas yusteso detektos ol.' Ni, qui ekpulsis e l'universo e la mento de lia propra orbito, priridas tala minaci. Ni lumizas en ebria cielo quala sunin ni deziras. Ma ca limiti tamen existas e ni savas lo. Ye nia foleso maxim extravaganta ni revas pri equilibro quon ni perdis, e quon pro nia simpleso ni kredas ke ni rideskovros kande nia erori cesos. Infantatra prezunto qua justifikas la fakto ke pueratra populi, heredanta nia foleso, guidas nia historio hodie.

Fragmento atribuita a ca sama Heraklito asertas simple: 'Prezunto, regreso di progreso'. E, multa yarcenti pose l'Efesano, Sokrato, minacata da la morto-puniso, grantis a su nur ica supereso: ke il ne prezuntis savas to quon il ne savis. La maxim exemplala vivi ed idei quin ca yarcenti povas ofrar finas per fier agnosko di nesavo. E, obliviante co, ni obliviis nia vireso. Ni preferis la povo qua imitachas grandeso, Alexandro unesme, pose la romana konquesteri, quin nia skolala histori-libri, per nekomparebla grosiereso dil anmo, docas ni admirar. Ni konquestis niafoye, forpulsis la limiti, mastresis cielo e tero. Nia raciono forpulsis omno. Fine sola, ni imperas dezerto. Quale ni povis konceptar ica plu alta equilibro en qua naturo equilibris historio, beleso e boneso, e qua portis la muziko di poezio mem aden la tragedio di sango? Ni forturnas de naturo, ni shamas pri beleso. Nia mizeroza tragedii malodoras di kontori, e la sango qua fluas en oli havas la koloro di inko desneta.

Pro to ne decas proklamar hodie ke ni es la filii di Grekia. O, se ni es, ni es filii rebeleskinta. Pozante historio sur la trono di Deo, ni marchas vers teokratio, quale ti quin la Greki nomizis barbari e quin li luktis tilfine en l'aqui di Salamis. Se ni vere volas komprenar nia difero, ni mustas atencar la homo qua, inter nia filozofi, es la vera rivalo di Platon. 'Nur l'urbo moderna', Hegel audacas skribar, 'povas ofrar a la mento la tereno ube ol povas atingar su-konoco'. Tale ni vivas dum l'ero di grand urbi. La mondo es intence separita de to quo donis ad ol permano: naturo, la maro, kolini, mediti vesperala. On povas trovar konoco nun nur en la stradi, pro ke esas historio nur en la stradi, tale es la dekreto. E, konseque, nia verki maxim signifikanta atestas la sama prejudiko. On serchas vane peizaji en precipua skribisti europana depos Dostoyevski. Historio explikas nek la natural universo quo preiris ol, nek beleso, quo superesas ol. Ol konseque selektis nule konocar oli. Kontre ke Platon kontenis omno, sensencajo, raciono e miti, nia filozofi kontenas nulo ecepte o sensencajo o raciono, pro ke li klozis sua okuli pri lo cetera. La talpo meditas.