Тарэадоры з Васюкоўкі

Кныш адразу пабег да самалёта. Спусціўшы на зямлю металічныя драбіны, з самалёта выйшаў лётчык. У руках — доўгая скрынка, з якой тырчыць нейкая трубка. Лётчык перадаў скрынку Кнышу, штосьці сказаў (мы не пачулі) і паказаў, маўляў, асцярожна. Кныш бярэ скрынку так, нібы ў ёй бомба.

— Што гэта? Што ён перадаў? — заклапочана пытаюся я.

— Нешта падазронае, — кажа Ява. — Можа... Можа, атамная бомба... з Амерыкі.

— Замалое для бомбы, — намагаюся я супакоіць сябе.

— Вельмі ты разумееш, — хмыкае Ява. А калі на транзістарах... Спецыяльна для шпіёнаў.

Кныш асцярожна ўлазіць у кабіну, заводзіць матор, і мы едзем. Не, мабыць, «едзем» не тое слова. Мы паўзём, паціху, асцярожна, абмінаючы кожную яміну, кожны каменьчык. Толькі адзін раз у жыцці бачыў я, калі гэты грузавік так ехаў. Тады ён быў накрыты чырвонай кітайкай і на ім стаяла... труна. Гэта — калі ўсім сялом хавалі героя грамадзянскай вайны дзеда Апанаса.

Згадка пра той факт халодным шыльцам утыркаецца ў сэрца. А што, калі і сапраўды ўзарвецца? І для пахавання нічога не застанецца, нават попелу... Атамная бомба — гэта ж...

— Ява, — шапчу я, — а давай з-злезем...

— Навошта? — пытае ён, але па вачах бачу, што ён таксама не супраць таго, каб злезці.

— Калі так ехаць, дык лепш ужо ісці! На такой хуткасці ён ад нас усё роўна не ўцячэ. Дый ногі размяць хочацца.

Мы пералазім цераз задні борт і, як жабяняты, ляпаемся на зямлю.

Ява прысядае і валіцца на бок. Я схіляюся над ім. Ява трымаецца за нагу і крывіцца:

— Ч-чорт... падвярнуў...

Але па вачах бачу, што нічога ён не падвярнуў. Малайчына. Я б не здагадаўся. Машына ўжо ад'ехала метраў сто. Цяпер можна следам. Калі што якое, хоць у канаўку пападаем — усё ж абарона.

— Ісці можаш? — для прыліку пытаюся я.

— Паспрабую, — адводзіць вочы Ява.

Нейкі час ён кульгае, а потым забывае і перастае кульгаць.

Мы ідзём за машынай. Нам нават не трэба спяшацца — так павольна яна сунецца.

Вось і вёска. Машына паварочвае ў вузенькую, зацішную, зялёную вулічку і спыняецца каля вастраверхага будыначка пад чарапіцай.

Мы трывожна пераглядваемся.

О, мы добра знаем гэты будыначак. Тут жыве Фарадзеевіч, вядомы на ўвесь раён, а можа, й на ўсю вобласць Фарадзеевіч.

Вы не знаеце, хто такі Фарадзеевіч? Ды ну? Няўжо?!

О, гэта незвычайны, цудоўны чалавек. Чалавек, які, як казаў мой бацька, трапляецца адзін на мільён, ды і не на кожны мільён.

Ён — наш вясковы бібліятэкар. Афіцыйна. А неафіцыйна — вынаходнік. І не проста вынаходнік. А, як казаў дзед Варава, «універсальны вынаходнік». Ён і механік, і электрык, і па розных там радыёштуковінах (што на транзістарах, паўправадніках), і селекцыянер (новыя нябачаныя сарты гародніны, садавіны), і па гідрасістэмах — проста не пералічыць...

Чаго ён толькі не павынаходзіў! І паравы рухавік, што сам качае ваду з калодзежа (са звычайнага прымуса і старой вываркі); і пнеўматычныя садовыя драбіны (націснуў на кнопку — пуфр! — і лезь сабе на самую высокую яблыню); і гідрагазавую палівачку на тры атмасферы (вада пад ціскам газу распырскваецца да пятнаццаці метраў)...

Агароднік дзед Салівон калісьці казаў, што калі б Фарадзеевічу «даць рублёў сто на запчасткі, ён бы сам пабудаваў якую-небудзь міжпланетную станцыю...».

Ды што там гаварыць. Вы толькі зайдзіце да яго!

Адчыняеш фортку — і адразу з-за куста выскоквае на тычцы смешны фанерны чалавечак. Адной рукой на хаду з галавы капялюш здымае, а ў другой трымае дошчачку з надпісам: «Добры дзень! Калі ласка!»

Ідзеш па беленькай, пасыпанай рачным пясочкам дарожцы. Па правую руку — гляньце! — куст нейкі па спецыяльнай лазіне метры на два ўверх уздзёрся, і пладоў чырвоных на ім столькі, што аж у вачах мільгаціць. Вы думаеце, што гэта нейкія ягады, але гэта памідоры. Карлікавы сорт. А вось вялізная зялёная каўбасіна на зямлі ляжыць. Гэта не гарбуз, не, гэта — гурок. А буракі якія, а морква, бачылі б вы, адной морквінай бегемота забіць можна.

Па левую руку — калодзеж, белай кафляй абкладзены, як амбулаторыя. Ну, дзе вы такі калодзеж знойдзеце?

Каля калодзежа паравы рухавік на прымусе, пра які я гаварыў, і падобная на гармату тая гідрагазавая палівачка. І наогул усіх мудрагелістых штуковін і прыбудоў не палічыць.

Не, невыпадкова яго празвалі Эдысон Фарадзеевіч (на самай справе ён Антон Фадзеевіч). Але гэтая мянушка не абразлівая, вымаўляюць яе людзі лагодна, бо ўсе любяць старога.

Ён высокі, худы, кашчавы і ажно свеціцца ўвесь — валасы светлыя, бровы светлыя, павекі светлыя, — не разумееш, ці гэта ён такі бландзін, ці сівы (гадоў яму пад семдзесят), а вось вочы — блакітныя-блакітныя, ажно сінія.

Ён нетутэйшы, прыезджы, дзесьці з-пад Тамбова. «Рускі чалавек», як гаворыць дзед Салівон. Гадоў пяцьдзесят таму ён ваяваў тут, пазнаёміўся з бабай Аксанай (яна тады маладая была) і застаўся на ўсё жыццё.

Гэта добры чалавек, якога свет не бачыў.

Заўсёды ў яго можна было папрасіць усё, што хочаш, — апошняе аддасць. І ўвесь час усміхаецца. Сярдзітым бывае толькі тады, калі пабачыць парваную якім-небудзь «юным чытачом» бібліятэчную кніжку.

— Эх, — кажа ён, — і які ж гэта акадэмік чытаў! Даў бы я яму па заходнім паўшар'і.