Толькі не гавары маёй маме

— У Ленiнградзе нiводнай. Я вельмi сцiплы i сарамлiвы. Я ледзь не самлеў, калi знаёмiўся з табою. Але калi сур’ёзна... Клянуся сваiмi пра­­шчурамi, у мяне была толькi адна жанчына — мая стрыечная прапрабабка. Ей споўнiлася якраз сто адзiнаццаць гадоў, найкруглейшы юбiлей — 111. А ў якасцi падарунка яна запатрабавала мяне. Мiж намi была роўненькая стогадовая адлегласць. Адмовiцца я не змог, бо ў беларусаў такi звычай — любiцца з прапрабабкамi i прапрадзедамi. У нас найвялiкшае свята так i называецца — Дзяды. А ка­лi б я адмовiўся, дык мяне зарэзаў бы родны стрыечны брат. Спачатку, пасля адмаўлення, я выпiў бы шклянку настоенай на дубовай кары гарэлкi i заснуў бы, а брат перарэзаў бы маё дзiцячае горла свяшчэнным нажом. Што можа быць лепей за цiхую смерць у сне?

— Якi жах, Адаме!..

— I мая свабодная душа вылецела б праз перарэзанае горла i цiха ўзнялася над справядлiвым светам.

* * *

Дарагi Адам!

Напэўна, ты i не здагадваешся, чаму пiшу. Ды як жа ты здагадаешся пра мае далёкiя венгерскiя жаданнi? Страшэнна хочацца ўбачыць цябе — майго добрага сябра i... прыхiльнiка. Мне страшна. Я страцiла ўсялякi спакой. Увесь час мрояцца пачварныя здарэннi, быццам трапляю ў недароблены i недааформлены свет, дзе ёсць iстоты, i яны робяць спробы гаварыць, нешта мне даводзiць. Я чую гучныя галасы, гэта ўжо не крык жывёлы, але яшчэ не словы разумнай iстоты. Даводзiцца страшэнна высiльвацца, напружвацца, каб зразумець iх. Толькi паразумення не адбываецца. І застаюся адна пасярод аглушальнай какафонii i формаў, недаробленых Богам. І пераконваюся: нiкому я не патрэбна. Прабач.

Я вельмi старанна, па-нямецку, займаюся i пра­цую, я болей i болей даведваюся пра свет, а сяб­роў i знаёмых у мяне ўсё меней i меней. Ты не ўяўляеш, Адам, як цяжка такое ўсведамляць, седзячы ў iнтэрнацкiм пакойчыку. Складаецца зачараванае кола: ад самоты ратуе праца, але, чым болей я працую, тым больш раблюся адзiнокай.

Вельмi хацелася стаць перакладчыцай, але iм­пуль­сiўнасць i неўраўнаважанасць робяць з мяне iстэрычную асобу, якой лепей не працаваць з людзьмi.

Адам, вельмi не хацелася цябе пакрыўдзiць, але мушу сказаць... Я пазнаёмiлася з хлопцам, якi па-сапраўднаму спадабаўся мне. Я не кахаю i не люблю яго. Наогул, знаходжуся ў такiм стане, што не здатная закахацца. І не буду называць ягонае iмя, бо не хачу, каб венгерскае iмя выклiкала цень рэўнасцi. Мой новы знаёмы жыве на самай поўначы, а я на поўднi, таму сустрэчы будуць нячастыя. Не ведаю, цi атрымаецца што вартае з нашых пачуццяў. Мусiць, не.

Як было б добра, каб мы зноў сустрэлiся ў Рускiм музеi, зноў пайшлi ў бар, зноў пiлi вiно...

Хопiць, выкiдаю сум на сметнiк; а то, крый Бог, ты падумаеш, што я цэлымi днямi хаджу па вулiцах Сегеда сумная i злосная, як вакзальная прасталытка.

Цяпер я чытаю Леанiда Андрэева, i ўявi сабе, па-расейску! У мяне вялiкая да цябе просьба: калi ты зможаш набыць зборнiк апавяданняў Андрэева, дык, калi ласка, дашлi ў Сегед, бо ў нас зусiм няма ягоных кнiжак; на ўвесь унiверсiтэт толькi дзве: адна ў бiблiятэцы, а другая ў выкладчыка, сквапнага i нахабнага чалавечка.

Каб ты пераканаўся, што мой настрой крышачку палепшыўся, укладаю ў канверт маленькую хустачку з вясёлай вышыўкаю. Вышывала я сама. Як яна табе? Зразумела, тыповы венгерскi народны матыў. А што магла вышыць дзяўчына з вёскi Татахоза? Калi хоць крышачку спадабалася вышыўка, дык пакладзi яе ў сваю нагрудную кiшэню.

Бывай.

Сегед. 1976. Кастрычнiк. 4.

Р. S. А гэта, Адам, — наш венгерскi чорт! Мы заўсёды так яго малюем: доўгi, як у цябе, твар; лупатыя вочы; густыя, як у цябе, бровы; высалаплены язык; вострыя вушы; бычыны хвост; капыты; вiлы ў руках — ЪrdЪg Чорт! Можаш сказаць яму што заўгодна, толькi не кажы: «Чорт, забяры маю душу!». Бо прыйдзе, раздзярэ вiламi грудзi i забярэ бессмяротную душу. Я крышачку навучыла яго беларускай i расейскай мовам, але кепска, ён, мусiць, дэбiльнаваты. Але прызнайся, Адаме, ты ж спалохаўся чорта, калi адкрыў канверт?

Р. Р. S. Прабач, што не прыйшла ў Ленiнградзе на вакзал.

Агi.

* * *