Турэмны дзёньнік

Прысьніўся ўчора Вася з 117-й: нібы ён ляжыць на дарозе, каля вёскі Равячка, распалавінены нейкім механізмам на дзьве часткі. Вася гэты быў прастыўшы, пот зь яго цурком ліў. А Равячка - вёска пад мястэчкам Будслаў, што ў Мядзельскім раёне. За 500 мэтраў на паўднёвы ўсход ад Равячкі, на ўзвышшы сярод поймы ракі Сэрвач знаходзіцца гарадзішча пачатку нашай эры, якое археолагі адносяць да культуры штрыхаванай керамікі. Яшчэ з гэтае Равячкі паходзяць Роўды, мая радня. Адсюль у свае сорак гадоў сялянка-каталічка Роўда Грасільда пайшла за зьбяднелага i хворага шляхціца-каталіка Станіслава Адамовіча, майго дзеда, якога я ніколі ня бачыў.

21 лістапада, ноч

Сплю цяпер з васьмі раніцы, ноччу тусуюся. З размоваў з Гешам, галоўным сядзельцам камеры 64, даведваюся, што нярэдка людзей „закрываюць” у турму, каб адабраць кватэру (здаецца, паводле існуючага закону, пасьля трох гадоў, калі чалавек ня выйшаў на волю, ягонае жыльлё адыходзіць дзяржаве, у так званы падменны фонд, а на практыцы часта - міністэрству ўнутраных справаў).

У 56 сядзіць „Інтэлігент” i наваполацкі „Сом” (апошні выкрадаў аутамабілі i вяртаў ix за выкуп).

Хочацца есьці. У душы чэляс пацягнуўся ўгору. Як бы гэта было цудоўна - сустрэць трыццаць пятую вясну на свабодзе, сярод першацьветаў, пакапацца ў гародзе!..

Геша распавядае пра адзін са спосабаў супраціву мусарскаму гвалту - зашываньне ірта іголкаю (лепш „медыцынскай” - ад шпрыца). Калі на судзе будуць справу клеіць гэтак жа нахабна, як i сьлядак Сакольчык, то прыйдзецца зашыцца. Будзе слаўны заключны акорд, рэзюмэ, так сказаць. Вярхоўны савет запатрабаваў ад Канстытуцыйнага Суда разгледзець варыянт імпічменту ППРБ.

22 лістапада (серада)

На дварэ мокра. Haпicaў заявы: у аблсуд, каб даслалі пратакол першага дня судовага паседжаньня; у санчастку, каб выклікалі для лячэньня зубоў. З Гешам гаворым „за жызнь”.

Прайшоў рэферэндум. Лука ізноў выйграў.

Учора ў дзевяць вечара вярнуўся з карцэру, дзе адбываў пяць сутак. Вось зaпic на лістку туалетнай паперы.

„21.11.96 г. 16.00. Бокс „И” - кіча, альбо шызо (штрафны ізалятар), далі 5 сутак. Рэчы загадалі пакінуць у капцёрцы. На суд, выходзіць, паеду з ізалятара. Прасуюць па „беспрэдзелу”. Вада ўключаецца з калідору. Нары адкідваюцца з дзесяці вечара да шасьці раніцы - на час так званага сну.

22.11.96 г. Раніца, паднялі нары. Дождж лупіць па жалезных казырках вокнаў. Прынесьлі хлеб і цукар. Па радыё на прадоле іграюць бээсэсэраўскі гімн.

23.11.96 г. За сьцяною сядзіць „Кампазітар” - мой сусед па кічы. З дуркі. Суткамі рыкае. Ці прыстаўляецца, ці сапраўды дах паехаў - палюбому страшна. Кантралёр падагнаў гарачага чыфу. Я якраз на парашы сядзеў. П’ю цяпер, загрызаю скарынкай хлеба. I цёпла ў грудзях ня столькі ад гарачай вадкасьці, колькі ад чалавечага жэсту вертухая. Аж плакаць хочацца ў адказ на дабро. Але й саркастычнае ўбіваецца клінам у мае сантыменты. Гэта яно хоча сказаць „добраму” кантралёру: заходзь да мяне на штрафняк, дастань ключык, адкінь нары, пасядзім разам хоць суткі, пачыфірым. Я буду гаварыць табе камплменты, бо ты за пачак цыгарэт перадаў мне ад зэкаў кубак крутой заваркі. Ты герой, кантралёр!

Усю ноч ня сплюшчыў вачэй. Як i мой сусед за сьцяной, які цьвердзіць, што яму далі другую групу інваліднасьці. На дурцы гэтаму бажавольнаму з-пад Смаленска калолі сэдуксэн і рэланіюм - так званыя заспакаяльныя сродкі. Як жа яму хочацца пагаварыць з кім-небудзь!”

25 лістапада

У панядзелак адбылося першае паседжаньне віцебскага аблсуда. Нявыспанага, непамытага забралі мяне з кічы а дзевятай раніцы. Узяў з сабою толькі матэрыялы „Справы”. Шманалі сярэдне - салдаты тэрміновай службы з каравульных рот. Нейкім скамячаным было першае паседжаньне. Я нават сказаў бы, што мы не пасьпелі пасядзець, мы толькі прыселі. Пракурор і судзьдзя гаварылі напаўголасу, быццам чагосьці баючыся. Майго адваката не было - завіс у Гомелі на паўтары месяцы (вядзе іншую справу). Прыслаў тэлеграму, у якой просщь суд адкласьці працэс, а мяне выпусьціць пад падпіску. Адразу ж пачаліся накладкі з пратаколам. Сакратарка запісала, што і я выказаў недавер суду, хоць я такой заявы не рабіў. Здымаць на фота- і відэаапаратуру судзьдзя не дазволіў. Я чакаў, што народу будзе ў зале больш. Бачыў Алеся Пушкша, Ю. Касіча з плакатам. Б. Хамайда i Ул. Плешчанка заявілі суду адвод, які ня быў приняты. Наступнае паседжаньне – 2 сьнежня.