?уащхьэмахуэ, Махуэгъэпс

Зарина Канукова ?уащхьэмахуэ, Махуэгъэпс

ДУНЕЙХЭМ Я Щ?ЭПЛЪЫП?ЭМ

Дыщысабийм ди ф?эщ хъурт мэгъу, уд, шейт?ан, алмэстыхэр зэрыщы?эр. Ахэр зыхэт таурыхъхэр дызыхалъхуа дунейм имыхамэут дызэреплъыр, сыту жып?эмэ, абы щызек?уэри дэ дызыщыгъуазэ щытык?эхэрат: ныбжьэ гъуф?хэр, ныбжьэгъупц?хэр, гузыхэщ?э зэмыщхьхэр, адэ-анэ, анэкъилъху лъагъуныгъэ, хэти яку къыдэхъуэфыну гурыщхъуэ, къабзагъэм къыхэк?а сабий зэхэщ?ык?… Ц?ыхур нэхъ балигъ хъуху «псэуныгъэк?э» дызэджэм зэщ?ещтэри, гупсысэмрэ зыхэщ?эныгъэмрэ къриубыдэжыр «тшхын, тщ?эн дгъуэту дыпсэун» папщ?э дызыхуейращ. Ауэ сыту ф?ы а сабиигъуэм къыхэдна «щэхухэм» я щхьэтепхъуэр тезых тхак?уэ къыкъуэк?ыу, тхылъ напэк?уэц?хэм деж нэхъ мыхъуми, ди?а ф?эщхъуныгъэхэм дыщыхишэжыр… Апхуэдэщ Къаныкъуэ Заринэ и «?уащхьэмахуэ, Махуэгъэпс» романыр. Къыпхуэмы?уэтэнумрэ дызэсэжамрэ зэригъэзэгъащ – магиемрэ реализмымрэ. Щы?эр, къэхъуагъэхэр щы?эн хуейм ирешал?эри пещ?э, блэк?амрэ иджыреймрэ зэхуегъазэ, л?ахэмрэ псэухэмрэ зэ?уегъащ?э, акъылым къыхуэмыубыдыж щэхумрэ махуэ къэс гъащ?эм дыщызэсэжамрэ зы сурэту зэхеухуэнэж, уеблэмэ зэхегъэшыпсыхьыж. Къаныкъуэм и романым лъабжьэ хуэхъуар ц?ыху псэук?э-зэхэтык?эмрэ абы къыдэк?уэ ?уэхугъуэхэмрэщ. Тхак?уэм къе?эт ц?ыхур къызэригъэщ?рэ къыф?э?уэху, щы?эхуи къыф?э?уэхуну, зэгупсысыну, жэуап къызыхуилъыхъуэну упщ?эхэр: унагъуэ ухуэк?э, ныбжьэгъу ?ыгъык?э, гурыщхъуэ зыхэмылъ лъагъуныгъэ, зауэ, мамырыгъэ, щхьэзакъуэ насыпыр ц?ыхубэ насыпым зэрепхар… А упщ?эхэр къэзыгъэхъу ик?и и жэуапым лъыхъуэж л?ыхъужьхэр ?уоуэ нобэрей ц?ыхум дежк?э щэху, мыгуры?уэгъуэ гуэрхэм, ауэ, гъэщ?эгъуэныращи, зыпэмыплъа, зыгъэшынэ е зыгъэундэращхъуэ гуэру къащыхъуркъым ар, я гъащ?эм щыщ налъэ гуэру, егъэлеяи хэмылъущ къызэралъытэр. Апхуэдэ щ?ык?эк?э ?уэхугъуэ нэхъыщхьэу романым щымыгъэува магиер – мэгъугъэр – толажьэ щызэблэк? ?уэхугъуэхэр зэпкърыха хъуным, л?ыхъужьхэм я щытык?эмрэ зыхэщ?ык?ымрэ ?упщ? щ?ыным. Утхак?уэу а псор зэбгъэк?уныр, зэбгъэзэгъыныр, еджэм егъэлея химылъагъуэу зэхэбгъэзэгъэныр, нэхъыщхьэращи, купщ?эк?э щыз пщ?ыныр езыр мэгъугъэщ. Ари гъэщ?эгъуэнщи, пасэм нартхэм дуней къэхъукъащ?эхэм я къежьап?эр, щхьэусыгъуэр зыхэпсэук? дунейм ирагъапщэурэ зыгурагъа?уэу щытамэ, иджы, «?уащхьэмахуэ, Махуэгъэпс» зэрыщытлъагъущи, зыхэпсэук? дунейр къагуры?уэнымк?э тхак?уэм тегъэщ?ап?э ещ? абы къыпэщыт нэгъуэщ? дуней, а дунеит?ым я зэпылъып?эр къелъыхъуэ, зэхыхьэ-зэхэк?ыу зэрыщыт ныбзхэр къехутэ. Абы къик?ыращи, ?уэхугъуэ куухэр зэпкърыха хъунымк?э магиер ?эмэпсымэ ещ?.

Къаныкъуэ Заринэ и л?ыхъужьхэр дунеит?ми щопсэу: зэрынэрылъагъум папщ?э пэжу ди ф?эщ хъумрэ дызэрыщымыгъуазэм папщ?э мэгъугъэм хэдбжэмрэ. Дунеит?ри я гъащ?эм щызэхэтщ, зыр адрейм хэбла-хэухуэнауэ, зым и лъабжьэр адрейм щыхэщ?ауэ. Ди нэгу щ?ок? дунеит?ым я зэпылъып?эм л?ыхъужьхэр мызэ-мыт?эу къызэрыщыхутэр, адрей дунейм и лъабжьэр абыхэм я гъащ?эм куууэ зэрыхэк?ар: Улэ уд зэхуэсым мак?уэ, езыр зыхэпщ?а гуащ?э ф?ыц?эм и пхъур щихъумэну хуейщи, ягуро?уэ, езым зарет; Майе ц?ыхум ямыц?ыху гуащ?э щызек?уэ бгъуэнщ?агъым мак?уэ, блыным к?уэц?рок?ри къегъэзэж, абы кърик?уахэм дихьэхауэ зыщигъэгъуэзэнущ щ?эджык?ак?уэм; ?эдэм хузэф?ок? адрей дунейм и щ?эплъып?эм нэсыну, абы хэбэкъуэну, и к?эм нэс къемыхъул?ами; алмэсты къэзылъыхъуэу Мэзкуу къик?а урыс ц?ыхубзми и нэгу щ?эк?хэри махуэ къэс гъащ?эм дызыщримыхьэл?эщ. А псом егъэлеярэ ф?эщхъугъуейрэ хэмыт хуэдэущ авторыр зэрыхущытыр, щ?эджык?ак?уэри апхуэдэу зэтреублэ: мэгъугъэ зэрыхэтыракъым дгъэщ?эгъуэн хуейр, ар щ?ыхэтымрэ щ?агъыбзэ щ?элъымрэщ. Апхуэдэущ тхак?уэм къызэрехъул?эр жылэ зэхэтык?эм, ц?ыху къэс и щы?эк?эм, лъэпкъхэм я къэгъуэгурык?уэк?эм я ныбзхэр къигъэлъэгъуэныр.

Къаныкъуэм и романыр нэхъ зыхиубыдэнур 2000 гъэхэм къыхагъэщхьэхук?а метамодерн унэт?ыныгъэр арагъэнущ. Къэралыр зытета гъуэгур ц?ыхум зыхащ?эу щигъуэжа лъэхъэнэм пэжыгъэ къэлъыхъуэныр, ц?ыху къэс и щхьэпагъыр, лейуэ дунейм зэрытемытыр зыхищ?эныр, ауэ жылагъуэм зыпимыгъэувыныр щытык?э нэхъыщхьэ зэрыхъуар а ф?эщыгъэмк?э къэгъэлъэгъуа хъуат. А лъэхъэнэм къыдэуша гупсысэхэр армырауэ п?эрэ жызо?э романым и купщ?эри и зэхэлъык?эри къызыдэк?уар: дызытет дунейр хьэлъэ хъуащ, ц?ыхур зэса щы?эк?эр къутащ, здигъэзэнур зыми къригъэлъагъукъыми, и щхьэри и псэри ф?ок?уэд, ауэ гугъэр к?уэдын хуейкъым; дунейм щызок?уэ нэхугъэ къызыпих гуащ?э гуэрхэр, пэжым тетхэм, ф?ы зи гурылъхэм дэ?эпыкъуу. Нэм илъагъу закъуэмрэ къупхъэ пыухык?ам итын хуейуэ ягъэса ц?ыхум и къэухь зэпэзэвымрэ ф?эк?а щымы?эу щыткъым, щы?эщ дуней зэмыщхь, зэпыхьэп?э я?эрэ зым уик?ыу адрейм утехьэ хъууэ, а «адрейм» ?ущагъ, щ?эныгъэ къыщыбгъуэтыфу. Зы дунейм зыщихъуэжым, къалъыхъуэ адрейр.