Ведзьміна тоня

Маўчалі. Раптам падалося, што іх спадзяванне адшукаць магілу на гэтым востраве — марнае. Што нічога не атрымаецца з іх плана. І што ўвогуле няма ніякай магілы тут, і не было таго дакументу ў Інтэрнэце. І што будзе ім сорамна вяртацца ў вёску. А потым — гэта ж абавязкова! — прыедзе той атрад «Пошук». У іх, няйначай, і металашукальнік ёсць…

— Чорт, нам бы металашукальнік, — са шкадаваннем працягнуў Віталь. — У пяць хвілін бы ўсё знайшлі.

— Знойдзем і так, — накінулася раптам на Віталя Жэнька. — Бач, падавай яму ўсё, каб не выходзячы з палаткі ўсё адшукаць. Мы і сотую частку яшчэ не агледзелі, а ўжо плакаць.

— А я што? Я нічога… — стаў апраўдвацца Віталь.

У гэты момант Нэла саскочыла з каленяў Жэнькі, падышла да Віталя і, гледзячы прама ў яго твар, нечакана строга загадала:

— Не пач!

— Правільна, Нэла! Малайчына!

Сяргей схапіў Нэлу на рукі, высока падкінуў, прыціснуў да сябе:

— Не плач, Віталь, адшукаем! Праўда ж, Нэла?

— Паўда!

Усе зразумелі, што адбылося — Нэла не проста паўтарыла словы ці гук — яна сказала тое, што сама збіралася сказаць. І гэта раптоўна зменшыла іх агульную няўдачу. І на самай справе — чаго плакаць?

— Разбівай наступны сектар! — усхапіўся Віцька. — Сяргей, ставім вешкі! Бягом!

Ці не подбегам сталі разбіваць наступны ўчастак іх пошукаў.

…Грудку камянёў пабачылі, лічы, ўсе разам — у неглыбокай яміне.

І — застылі перад імі моўчкі, без слоў зразумеўшы, што гэтая яміна — некалішні ўзгорак.

А літаральна ў трох кроках ад гэтых камянёў ляжалі рэшткі адзення, бялелі раскіданыя косткі.

Маўчанне парушыў дзед Васіль.

— Ну, вось і сябры мае… Вось і наш чацвёрты… — паказаў дзед на бялеючыя косткі.

— Гэта… Што гэта? — шэптам спытала Жэнька.

Дзед азірнуўся ў пошуках нечага, пабачыў недалёка паваленую ветрам асіну.

— Хадзем, сядзем. Пакурым, памазгуем…

Маўчалі, пакуль дзед круціў сваю самакрутку, распальваў.

— Не зразумелі, што за косці побач?

— Гэта той Пітэр!? — выгукнуў Віцька.

Ніхто не здзівіўся яго словам — здавалася, што Віцька толькі агучыў іх агульную думку, якая без слоў перадалася ад аднаго да другога.

— Дык гэта тое якраз, аб чым вы нам недагаворвалі? — спытаў Віталь. — Там, калі ў садку казалі.

— Так, тое… — пачаў дзед. — Памятаеце, пра рыбака я расказваў, які моўчкі, ні з кім не загаворваючы, сноўдаўся па Ведзьмінай тоні, а потым толькі лодку я пустую знайшоў? Па часе гэта якраз супадае з тым дакументам, што ты, Віцька, адшукаў. Дзевяць гадоў… Я так і падумаў, што вернецца ён сюды, да сваіх сяброў. Ён і вярнуўся. Адшукаў магілу і… памёр тут. Вось і ўсё, і нічога нам ні выдумляць, ні апраўдваць не трэба — усё чацвёра нашых вяскоўцаў ляжаць тут, на Савіным востраве…

— Мабыць, трэба нам яшчэ нешта зрабіць… А можа, і не тая гэта магіла? — задумаўся Віцька. — Трэба ўсё праверыць… Каб дакладна.

– І косці тыя… Прыбраць іх трэба, — падумала ўголас Жэнька і тут жа дадала: — Але я баюся іх кранацца…

— Усё правільна, — падтрымаў дзяцей дзед. — Зараз мы праверым магілу, збяром тыя косці… Ты сабе Жэнька ідзі з Нэлай у лагер…

— Не, мы побач пабудзем. І мне здымаць трэба.

— Ну, добра… Пайшлі, хлопцы.

Падышлі да мяркуемай магілы, пракапалі неглыбокую траншэю паўкругам.

— Так і ёсць, бачыце, як добра відаць, — паказаў Віталь на траншэю. — Вось тут зямлю не чапалі, а тут бачна, што капалі, перамешаны пясок і чарназём…

Гэта ўсім было зразумела.

— Ну, дайце мне рыдлёўку, — працягнуў руку за інструментам дзед Васіль. — Вы пасядзіце. Мне старому, такі грэх прабачыць Бог. Я сам…тут не павінна быць глыбока…

Ён акуратна расчысціў верхні пласт зямлі. Цяпер магіла была бачна добра.

Дзед асцярожна стаў капаць у верхняй частцы магілы.

Рэжучы гук прымусіў усіх здрыгануцца — рыдлёўка зачапіла за жалеза. Дзед рукамі стаў разграбаць пясок, адкідваць яго далей. Паказалася іржавая ваенная каска. А ў касцы — забялеў чэрап.

Войкнула, адвярнулася Жэнька.

Дзед прытрымаў чэрап на месцы, выцягнуў з пяску каску, падаў Сяргею, які стаяў бліжэй за ўсіх да магілы.

— Глядзі, ззаду павінна быць дзірка невялікая ад кулі. Каску мы яшчэ хлапчукамі на полі бою падабралі, калі нашы адступалі. Каска была толькі ў Андрэя.

Была дзірка ў касцы…

Дзед вылез з ямы.

— Ну, хлопцы, цяпер давайце збіраць тыя косці. Пакладзём іх сюды, да астатніх, закапаем акуратна, добрую магілу зробім…

— Навошта? — здзівіліся ўсе. — Дык а перазахаванне?

— Будзем сённяшнім днём жыць, — спакойна патлумачыў ён.

Дзіўна, але калі знойдзеная зямлянка не на жарт ўсхвалявала старога, то раскапаная магіла, а галоўнае — выцягнутая з магілы каска канчаткова супакоілі яго. Да дзеда вярнуліся ўпэўненасць, размеранасць і нетаропкасць. Ён зноў быццам у садзе сваім вязаў кошыкі — стаў казаць і рабіць усё без спеху, грунтоўна.

— Што будзе заўтра — ніхто не ведае. Можа, я памру, можа, начальства наша перадумае, — казаў дзед і круціў цыгарку, і рукі цяпер яго нічуць не дрыжалі, як некалі. — А мы павінны з вамі зрабіць тое, што павінны: насыпаць добрую магілу, паставіць добры крыж…

— А і праўда, — згадзіўся нечакана Віцька. — Я толькі гэтым летам столькі загадваў — мала што спраўдзілася. Хто яго ведае, што там заўтра будзе…