Заговоренный меч (на каз.яз.)

Осы кезде таы бір лы уаиа болды. Бкіл Тркістан, Самарант, Бар, Андижан, Шахия, Хизар, Хорезм, ндыз, Бадахшанды жаулап алан Мхамед-Шайбани хан енді орасана аттанды. Адамны тасы рге домалап тран кезде, андай иын істі болса да июы келе алады. Мхамед-Шайбани да исынын тауып, орасанды жаулап алды. Адам баа, атаа тойан ба, Мхамед-Шайбани бан да анааттанбады. лер бала бейітке жгіреді, ол енді сонау арлы Памирды жайлаан Хазар еліне аттанды. Біра хазарлар жыпыл-жыпыл Гиндышты арасына тыылып алып, оан таптырмады. Амал жо, кейін айтуа тура келді Ауан жеріндегі Тілман зеніні жаасымен тмен тсті. Біра бл зен бірімен бірі жаласып жатан шы-иыры жо шы з тастарды арасымен теді. Сонау блт сйген биіктегі жіішке оба жолмен айтып келе жатан кп скерге лама здардан, пыша кескендей жылтыр жартастардан тмен тсіп су алу, не аттарын суару ажайып михната айналды. Су жетпей біраз адамдары ырылды, аттары зорыып лді. Осындай иындыпен келе жатандарында кз тсті. Кенет а жауын басталды. Енді брыныдан да иын жадай туды. Кндіз-тні тынбай жауан а жауын тау арасындаы тас жолды жуып кетті. Ая басса тайанап, адам, мал тиы шыыраулара арай домалай жнелді… аншама скер апата шырады. стіп, лдім-талдым дегенде йтеуір ыс тсе, Мхамед-Шайбани алан скерімен орасана жетті. Азып-тозан, бден ждеген скеріне енді ол елдеріне айтуа рсат етті. Аштытан кздері ірейген, стеріндегі киімдеріні жлма-жлмасы шыан бір кездегі мздай боп ару-жаратанан айбарлы скер, енді кенет айыршы секілденіп, сонау Иран мен Иракты шекарасынан Тркістан лкесіне дейін шбатыла босты.

Бл бір ажайып крініс еді. Мхамед-Шайбани лашкері келе жатыр десе, брын жылаан бала уанатын аарлы, айбарлы скер енді атын рып алатындай тобыра айналды. Олар з елдеріне жеткенше кн кру шін, топ-топа блініп, жолдаы бейбіт жатан дихтарды тонай жрді. Кптеген жрт енді з скерінен зі ашты. Халыты рей биледі.

Дл осы кезде зге хандарды демеуімен Иранны міршісі Шах-Ысмайыл орасана жоры салды. Бл кездегі зіні астанасы Герата скерсіз жеткен Мхамед-Шайбани, енді бл арада алуы — р йде отырып луі екенін сезіп, «жауынгерлер Мервке жиналсын» деп жан-жаына хабаршыларды шаптырды. Біра бден азан-тозан, шаршаан скер жинала оймады. зі Мервке келген шата, соынан Шах-Ысмайыл да уып жетті. Амал жо, жиналан бар мір, баадур, слтандарымен рыса шыуа тура келді. «Тарихи Рашидида»: «Кім де кім згеге ажал азабыны шербетін анша ішкізсе, зі де сол удан соншалы ішеді» деп айтандай, оны да лім ыдысы лыылдап толан еді. Осы айаста атасы білайырды жасына жетпеген, бкіл Орта Азияны жаулап алан, ататы Мхамед-Шайбани хан жекпе-жекте жас жолбарыс Шах-Ысмайылды олынан аза тапты. Соы он жылды ішінде еліні шетіне сан келіп, талай рет тыныш жатан жртты ан асатан лы жиангер батыр ханны бас сйегінен Шах-Ысмайыл шарап ішетін ыдыс істетті.

Бл уаытта асым хан ордасы бден кшейіп алан-ды. Бкіл Дшті ыпшаты кп рулары ер жрек міршісін ту етіп ктеріп, маына жинала тскен.

асым хан бны алдында Мхамед-Шайбанимен бірнеше рет майданда кездескен. бден кемеліне жеткен ккі скер бірін-бірі жее алмай ит жыыс келе берген. Ал асым хан аншалы бейбітшілік мірді сйгенменен, енді білайыр рпатарымен алыспаса ммкіндігі алмаан. Осыдан екі ай брын Мхамед-Шайбани Тркістан жерінде аза саудагерлері сауда-сатты жргізбесін деп жарлы берген. Бнысы бкіл Дшті ыпшаа зорлы еді. Халыа аладан керек затыды алма деу рине, зор иянат. Осындай жадайда жргенде асым хан Мхамед-Шайбаниды лгенін есітті. Бл кндерде асым хан Тркістан лкесін біржолата жаулап алуа дайын еді. азір оны арамаында ш жз мыдай боп аруланан атты скер бар. Осы бір кез бытырап жрген аза руларыны басын осып алтын тырына онып, шын мемлекет бола бастаан кез еді. асым ханны да абыройы бден ктеріліп болан. Оны Дшті ыпшаты елдік, жауынгерлік даын «Тарихи Рашиди» айтандай, Жошы ханнан кейін бкіл Шыыса жайан луетті шаы еді.

Кн айнадай ашы. Кзгі салын жел сарайып кеткен ен даланы аймалай сйіп аырын еседі. Бір топ батырларымен асым хан Созатаы хан сарайыны алдында тр. Осы арадан аза жерін айта шапалы келе жатан ытай, Ойрат, Аса Темір рпатарыны алы скеріне арсы лы айас басталма. олдарындаы темір найзаларыны сйір штары мен араларына таып алан болат аландары кн кзімен шаылысып, хан сарайыны алдынан майдана бара жатан кіле жйрік мінген алы скер лек-лек боп тіп жатыр. шы-иыры жо, бкіл даланы алып жар-жр етеді.

Кенет асымны кзі скеріні алдыы атарында кетіп бара жатан, бетін ара далбаайымен жапан кк сауытты батырды шалып алды. Бл Ора еді. Хан аырын езу тартып клімсіреді. «Халы амын ойлаан батыр хан олына келіп осылса, бл жасы ырым. Хан саясатыны онда халы ккейіне онаны».

асымны кзі енді дл асынан абоз сйглігін ойнатып тіп бара жат- ан, а берен сауыт киген жас батыра тсті. Атыны сымбаттылыына, жас батырды отырысына сйсінген хан кзін одан кпке дейін алмады. Бл зіні баласы — Ханазар еді. рыса алашы аттануы.

асым ндемеді, тек баласы зап кеткенше оны ту сыртынан арай берді…

Эпилог