Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

Калі зайгралі дамскі вальс, Даўгапол адна з першых у зале запрасіла партнёра на танец. I канечне ж яго, гэтага задаволенага шчасліўца. Ад рэўнасці, пакуты ў Віктара аж зайшлося сэрца. Каб не бачыць гзтую парачку, ён думаў ужо цішком пакінуць зал i пайсці дадому. Але, нібы адчуўшы толькі маленечкі яго pуx, тут жа да яго пакіравала Іра Ламака. Гэтае яе запрашэнне было яму зусім не мілае, недарэчнае, але нідзе не дзенешся, мусіў пайсці танцаваць. Заўважыў: кружачыся i ўсміхаючыся, Даўгапол упершыню затрымала на ім позірк, нібы зацікаўліваючыся, хто ж яго запрасіў на белы вальс. Але толькі на міг. Бо неўзабаве зноў стала да яго абыякавая, пазірала ў вочы свайму партнёру, пасміхалася i легка кружылася.

Віктар танцаваў моўчкі, стараючыся не пазіраць на Іру. А яна, відаць, рыхтавалася да гэтага вечара, бо была ў новай прыталенай блакітнай сукенцы, здаецца, з такою ж пышнаю, як i ў Даўгапол, завіўкаю, з жоўтымі завушніцамі, лёгкая, увішная. Яна зрэдзь падымала галаву, намагаючыся зазірнуць у вочы, але тут жа зноў апускала: ён не зважаў амаль на яе, быў побач у думках з іншай, бо выцікоўваў, дзе Даўгапол, што яна робіць, як паводзіцца.

— Віця, — мусіць, адчуваючы, што танец вось-вось скончыцца, першая загаварыла Іра, — прачніся! Хіба не бачыш: з цябе ўсе смяюцца. Ты з-за яе страціў не толькі розум, але ўжо зусім аслеп i аглух... А яна не вартая таго. Яна — ганарліўка, выскачка, але нічым не лепшая за іншых. Яна звычайная. Толькі што старэйшая за нас на год, ужо не вучаніца, дык ужо ўяўляе сабе... Ды, бачыш, у яе ёсць хлопец...

Ён маўчаў, адчуваючы, як гэтыя, можа, i слушныя, словы не прыносяць яму палёгкі, а, наадварот, яшчэ болей паддаюць болю.

— Хочаш, я пагавару з ёю? — нечакана ўжо не з папрокам, а са спачуваннем запытала Іра. Зноў зірнула яму ў вочы, вусны яе затрымцелі, вейкі часта заміргалі. — Ну, каб яна так не ганарылася, не паводзілася як багіня... Каб не пазірала на цябе, як на дзіця ці нейкага непаслухмянага i дзёрзкага хлапчука... Каб...

— Не трэба, — папрасіў ён, ужо не шукаючы вачыма той, што выбіла яго з раўнавагі, — не гаварыць з ёю, не... Разумееш...

— Ды ўсё разумею... — ціха прамовіла яна, i з куточка яе левага вока выплыла i пацякла па шчацэ слязіна. Іра не выцерла яе, каб ніхто не заўважыў яе разгубленасці ды адчаю, толькі дакранулася шчакою да яго плечука. — Толькі аднаго не ведаю: чаму ёсць шчаслівыя, удачлівыя i чаму ёсць нешчаслівыя, няўдачлівыя... Ды чаму вы, хлопцы, такія... Ці не бачыце нічога, ці нейкія дзіўныя...

Віктар нічога болей ёй не сказаў, бо асцерагаўся сёння яе пакрыўдзіць. Бадай, упершыню адчуў: Іра — не такая сумная ды надакучлівая, як ён лічыў дагэтуль, a зусім іншая, можа, нават больш разважлівая, чулая ды добрая, чым ён. Не яна перад ім, а якраз ён вінаваты перад ёю. Ды, на жаль, змяніць нешта цяжка, бо, відаць, няможна загадаць свайму сэрцу: змяніся, пакахай не гэтую, a іншую! Толькі моўчкі падакляраваў сабе: ніколі не будзе з сённяшняга вечара кпіць з Іры, будзе паважаць яе. Бо, як сам убачыў, нялёгка, нават цяжка, калі не толькі не паважаюць, не цэняць твае светлыя парывы, але i абыякавыя да ix ці, яшчэ горш, i пасміхоўваюцца з ix.

Болей ён не танцаваў. Болей не стараўся сачыць за Даўгапол, хоць усё роўна заўважыў, калі яна з даўганогім хлопцам падалася з залы. Неўзабаве выйшаў i ён. Не хацеў ісці ўслед, але нібы самі павялі ногі.

На школьным двары нікога ўжо не ўбачыў, пачуў толькі матацыклетны гул, што хутка аддаляўся ад школы, ды ўбачыў святло, што доўгім промнем урывалася ў цемень, асвятляла вуліцу, платы i таксама аддалялася, імкнулася наперад i наперад. Віктар трушком пабег следам за гукам i святлом, адчуваючы незвычайны адчай, а таксама i трывогу. Здавалася, у гэтыя начныя хвіліны ён траціць нешта самае дарагое ў сваёй душы, аддае яго без бою, увогуле, ён баязлівы, нікчэмны чалавек, варты толькі жалю.

Бегучы, ён ужо не чуў матацыкла, бо заглушваў яго сваім тупатам па бруку, але бачыў, што светлы прамень павярнуў з гэтай вуліцы, бліснуў у цёмнае неба, а пасля асвяціў іншую вуліцу, дзе кватаравала Даўгапол.

Там, на Пясках, неўзабаве святло i патухла. Значыць, хлопец давёз сваю зямлячку да яе кватэры i запыніў матацыкл. Віктар запаволіў бег i, аддыхваючыся, пайшоў павольней, каб у чуйнай цішыні тыя не пачулі яго крокаў.

Вялікая вёска, лічы, ужо спала. Толькі сям-там сіне — ад уключаных тэлевізараў — свяціліся вокны ды таксама там-сям гарэлі невялічкім агнём начныя настольныя лямпы — у гэтых хатах, як ведаў, ёсць маленькія дзеці.

Сэрца яго тахкала, аж, здаецца, ціснула ў горла. У вушах звінела ад напружання. Па знаёмых абрысах — дашчаным плоце, бетонных, пабеленых вапнаю слупах, па высокай хаце, паблізу якой стаяла высозная антэна, — пазнаў, што падыходзіць да суседавай хаты. Тут зусім запаволіў хаду, пайшоў на дыбачках.

Ля плота старой Альдоны стаяў матацыкл, паблізу яго, на лаўцы, сядзелі Даўгапол i гэты непажаданы госць. Размаўлялі. Віктар стаў, затаіўся.