Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

Я гэтаксама ўсміхнуўся: што было б, каб гэтая вось Вікця была маёй жонкай. I, можа, зусім іншае жыццё было б. А якое — цяжка i сказаць.

— Пэўне, бабы надта любяць: ладны ж?.. З такім i не грэх паўлюбляцца...

— У мяне i жонка ладная, дзеці харошыя, — адказаў я.

— Ведаеш... — ціха прашаптала яна, — каб зноў выпала калі з табою падужацца, дык, далібог, згадзілася б... Было не было... — i гарэзна бліснула маладым бляскам у вачах. — Пастарэла, растраціла малады агонь на дзеці, але не ўвесь яшчэ дур з галавы выйшаў... Помніш, якая я тады была? Дык i цяпер пачці гэтакая...

— Калі ўжо тое было! — махнуў я рукою, падумаў, колькі за гэтую пару было ўжо чаго новага i вартнейшага. — Ды i дзяцінства было!

— Ну, чаму дзяцінства? — не згадзілася яна. — Маладосць была. Самыя лепшыя нашы гады, можа... Цяпер мы інакш жывём, надта пра ўсё думаем, а тады іначай жылі... Вось жывеш-жывеш — возьме ды ўспомніцца, заные душа, захочацца нечага лепшага...

— Гэта праўда, — усміхнуўся я. — Напраўду не раз хочацца нечага інакшага.

— Мне — хоць бы тваё... — сказала Вікця, а пасля як спахапілася: — Занясі сваім гурочкаў... — узяла абедзвюма рукамі з кошыка гуркоў, запатрабавала, каб я разгортваў i падстаўляў сетку. — Нарасло процьму, дык вот i прадаць рашыла, капейку на што сабраць. Не крыўдзі... — нахмурылася, калі я загаварыў пра плату. — Ешце на здароўе... А сам прыедзь калі ў нашу Сенніцу, саўгас наш добры, багаты, — i напішаш нешта, i па радыё сваім зможаш сказаць добрае пра нас. Сазановіч цяпер я, на птушкаферме працую... Тады яшчэ болей пагаворым...

— Паглядзім... — падзякаваўшы, усміхнуўся я, развітаўся i адышоўся.

Калі пасля азірнуўся, дык убачыў, што Вікця не кліча да сябе пакупнікоў, a стаіць i з нейкаю журбою пазірае мне ўслед.

1976

Раздзел другі. ПАВОДКА ПАЧУЦЦЯЎ

Нібы ўцякачка ад пагоні,

Да сэрца тулішся майго.

Ты ўжо ў каханні у палоне,

Яшчэ не зведаўшы яго.

Лазінкай кволай гнецца цела,

А прагны рот шукае мёд.

Ты б вырвацца яшчэ хацела,

Ды зацягнуў вадаварот

(пераклад з нямецкай У. Папковіча).

Тэадор Шторм

Ксеня

Расказвае Васіль Д.

Тады я, узбуджаны i неўгамонны, паехаў у камандзіроўку на два дні раней, чым трэба было.

Жонка прадчувала, што неспакой мой незвычайны, не хацела, каб я пакідаў дом нават на кароткі час, знаходзіла для мяне сотню ўсякіх клопатаў, ды я, разумеючы ўсё, але ў той жа час амаль ненавідзячы справядлівую жонку, настаяў на сваім. Я ўжо не мог не вырвацца са сталіцы, дзе мне да адчаю надакучыла амаль усё: работа, хатнія турботы, газеты, дзе глумілі «нацыяналістаў i нефармалаў» i ca слязамі пісалі пра былое «святое». Мне хацелася трапіць у незнаемы мне горад, да іншых людзей, з якімі не было яшчэ цяжару сустрэч, размоў i непрыязі да ix, урэшце, выйсці з кватэры з дарожнай сумкай у руцэ.

«Ты імкнешся да жанчыны, — нарэшце сказала мне тое, што думала, жонка. — Едзь, гуляй, калі я i дзеці табе ўжо не самыя дарагія».

«Еду!» — абурана адказаў я, хоць, калі выскачыў з кватэры i ехаў на метро на чыгуначны вакзал, адчуў пякучы сорам за свае паводзіны, за тое, што крыўджу жонку, добрую маці i гаспадыню, з якой нашьм дзецям, як кажуць, уежна i ўлежна.

Праўда, ужо ў плацкартным вагоне, у паўкупэ, дзе я сядзеў толькі адзін, крыху паспакайнеў, настроіўся на даўгаватую дарогу, на сустрэчу з іншым, меншым горадам i з Ёю. Жонка мела рацыю: я хацеў пабачыцца з той, з якой яшчэ ні разу не пазіралі адно аднаму ў вочы, толькі даволі часта летась i сёлета размаўлялі па тэлефоне. Я зусім не ведаў, якая яна: высокая альбо нізкая, стройная ці нязграбная, вабная або непрыгожая. Зразумеў толькі, што яна недзе майго веку — пад сорак гадоў. Гэта значыць — у тым узросце, калі яшчэ можна захаваць свежасць i маладосць пачуццяў, нават больш — у гэты чалавечы век пачуцці ўжо не бяздумныя i сляпыя, а развітыя, могуць адгукнуцца на чыесьці шчырыя пачуцці ca сталай глыбінёю, якая ў маладыя гады яшчэ недасяжная.

Спачатку мы з гэтай Ксеняй гаварылі толькі пра яе манаграфію (яна хацела выдаць яе кнігай, а мяне прызначылі быць рэдактарам рукапісу), а пасля паступова пачалі азнаёмлівацца як людзі. Яна зацікавіла мяне як суразмоўца, як чалавек-жанчына. Можа, i таму, што я ў гэты час, маючы ўжо неблагую пасаду ў выдавецтве, прыстойны на той час аклад, прыгодную для сям'і кватэру, — адным словам, пры сваім дабрабыце нібы апамятаўся: ці не запыніць свой імклівы бег i пачаць жыць іначай?