Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

У нашу тую «юбілейную» пагулянку найбольшы ахвотнік выпіць i пагавэндзіць быў дзед Базыль; Матруна ўзяла чарку, прыкусіла, паслухала, сама трохі пагаварыла, а пасля затаўхала вартаўніка:

— Хадзем, стары. Дзе нам справіцца з маладымі. Няхай пасядзяць, яшчэ вып'юць. Дзякуй табе, Клавачка, — устала, пацалавала Каралёву ў шчаку.— Будзьце здаровенькія, Алесь, — i ў неўпрыкметку для іншых тыцнула мне локцем пад бок. Маўляў, храбрыся, будзь больш зухаватым!

— Застаньцеся, пасядзіце яшчэ з намі, — усміхнулася Каралёва.

— Не-не, — амаль у адзін голас замахалі рукамі старыя, хоць, як я ведаў, дзед Базыль мог сядзець тут i баяць аж да раніцы.

Каралёва правяла ix, яны там, каля выхаду, пашапталіся, а пасля паружавелая імянінніца вярнулася да стала, дзе мы засталіся з ёй сам-насам.

— Будзьце, Алесь, за тамаду, — усміхнулася ўжо i мне.

— A кім мне тамадзіць? — паўжартам запытаў я, адчуваючы, як гулка затахкала мае сэрца i ўсяго прабірае хваляванне.

— Мною.

— Значыць, мне трэба штосьці гаварыць вам адной.

— Мне. Адной.

— Дык што — параіць выпіць яшчэ па кроплі?

— Парайце.

Я ўжо выпіў пад жаночым прымусам чарку, дык на гэтую хвіліну амаль ахмялеў, а заадно i размякчыўся, падабрэў, думаючы, што жыццё не такое паганае ўжо i што мае гора можна выцерпець, а то i перамагчы, бо ёсць во ў ім, у жыцці, зямны спакой i зямная радасць. Узяўшы пляшку, я наліў патроху ў шклянкі для сябе i Каралёвай; яна, узяўшы посуд з пітвом, зірнула на мяне даверліва i глыбока:

— Дык што скажаце, маўчун? Мне, адной?

Звычайна Каралёва была ў валенках i фуфайцы альбо ў чорным халаце, жвавая, нават нібы лёгкіх паводзін жанчына, а цяпер вось ад яе сыходзілі задуменнасць i паважнасць. Яна ў свае дваццаць пяць гадоў была сярэдняга росту, зграбная, мела ў добрай меры ўсё, што трэба жанчыне для вабнасці. Нават яе крыху плескаваты нос быў, як кажуць, на месцы. Цяпер пры андуляцыі (завіўцы), у сіняй сукенцы з белым каўняром была святочная, узнёслая, але сціплая, нават сарамлівая.

Як я ўжо заўважыў, ёсць жанчыны, у якіх усё выключнае, спрытнае i прыгожае, яны — дзіўны цуд прыроды, а ёсць жанчыны, пекната якіх сыходзіць ад чагосьці аднаго альбо некалькіх рыс — скажам, ад грацыёзнай галавы i шыі, хораша пакатых плячэй, высокіх грудзей, вузкай паясніцы i спакусных клубоў альбо ад стройных ног. Каралёва мела ўсяго патроху ад гэтага, але іскрынка яе вабнасці была для мяне ад яе рук — паўнаватых, мабыць, па-сялянску дужых, але гібкіх — i ад поўных сакаўных ды прызыўных вуснаў. Як здалося мне, Каралёва павінна быць вельмі ахвотная да пацалункаў.

— Дык што скажаце, маўчун? Мне, адной? — перапытала яна, але ўжо з прышэптам, нават, бадай, інтымна.

Я, бывалы ўжо мужчына, захваляваўся, збянтзжыўся. Не ведаю, як хто, а я заўсёды з незнаёмымі i малазнаёмымі жанчынамі паводжуся не зусім натуральна. Ці то недарэчна жартую, ці то занадта сур'ёзны альбо пляту розную лухту, а пасля дакараю сябе за тое, што быў таўкач таўкачом: увогуле, я не зусім сарамлівы ды баязлівы, а раней, студэнтам, быў нават заядлы палеміст. Але жанчыны ёсць жанчыны. Ды калі яшчэ паводзішся з імі без здзеку i цынізму, а з пачуццём здзіўлення, пашаны, а то яшчэ i больш — з пачуццём святасці.

— Будзьце, Клава, заўсёды здаровая, прыгожая i шчаслівая, — сказаў я.

— Дзякуй Богу, я здаровая i, здаецца, не пачварына, — прамовіла яна, па-ранейшаму глыбока зазіраючы мне ў вочы i ў душу. — Але я не зусім шчаслівая, Алесь,

— Дык будзьце i шчаслівай.

— Але — як? Шчасця ж не купіш, не папросіш, яно, мабыць, само даецца. Але не ўсім. Мне з вамі яго пакуль што няма.

Я прывык, што Каралёва загадвае, пакеплівае, лаецца; з такою ёй мне было проста, але цяпер, калі яна зусім іншая, звычайная лагодная кабеціна, не ведаў, як з ёй паводзіцца.

— Алесь, вы чаго апусцілі галаву? — яшчэ больш збянтэжыла мяне. — Я не тое гавару?

— Усё тое, Клава.

— Я вам не падабаюся?

Я ўнурыўся, пазіраў на стол i не ведаў, што адказаць. Жарты, гуллівасць — тое, што часамі вельмі любяць некаторыя жанчыны, — цяпер былі не для мяне. Як, зрэшты, i занадта строгая сур'ёзнасць. Усё гэта добра ў свой час, у адпаведны момант.

— Давайце вып'ем, маўчун вы наш сівенькі, — прамовіла Клава, а калі я падняў галаву, убачыў: на мяне скіраваны не проста чалавечы позірк, a скіравана запытанне жаночай душы. — За тое, каб i мы былі шчаслівыя.

Пасля, калі закусвалі, Клава нечакана папрасіла:

— Алесь, раскажыце пра сябе, а потым я паспавядаюся вам. Мы ж разам працуем, але амаль нічога не ведаем адно пра аднаго.

— Што вы хочаце пачуць пра мяне? — запытаў я з усмешкай.

— Вы не думайце, што я нейкая занадта цікаўная, — сказала яна. — Я не хачу лезці ў вашу душу. Я хачу з вамі шчыра пагаварыць. Ці вы, можа, не хочаце гэтага?

— Гісторыя мая, Клава, рамантычная i заадно трагічная, — прамовіў я i расказаў пра сваё юнацтва, пра студэнцкія гады, пра Істу, цешчу-генеральшу i цесця, пра лагерную адысею.

— Вось яно што... — калі я замоўк, ціха прамовіла Клава. — Цяпер я разумею, чаму вы такі...

Калі я зноў зірнуў на яе, то нечакана для сябе ўбачыў у яе вачах слёзы.