Читаем Жар кахання [Апавяданні пра жанчын] полностью

Жар кахання [Апавяданні пра жанчын]

— А я, дурніца, такое брыдкае часамі гавару перад вамі! — падакарала яна сябе. — Вы ж маеце вышэйшую адукацыю, паэт! Выбачайце, Алесь, за маю дурноту.

— Не трэба, Клава, — папрасіў я. — Не асуджайце сваю шчырасць i непасрэднасць.

— Вы не толькі адукаваны, вы яшчэ i культурны. Недарэмна ж многія пасміхоўваюцца: «У цябе, Клава, надта ж культурны грузчык». Каб ведалі, хто вы, дык не пасміхоўваліся б. Да вас, бачыце, ні кроплі лагернага бруду не прыліпла. Бывае, вернецца каторы з лагера, дык у яго адны мацюкі ды нейкія чужыя, незразумелыя словы.

— I я ведаю ўсё гэта, але магу легка абысціся без яго. Любая мова багатая i на добрыя словы.

— Багатая, але трэба шмат вучыцца, каб ведаць ix.

— Навука паспрыяе засвоіць літаратурную мову альбо навуковы стыль. А што да моўнага багацця, дык, бывае, ім цудоўна валодаюць зусім непісьменныя людзі. Часамі аж люба слухаць, як гаворыць якая цётка альбо які дзядзька.

— Я не буду больш гаварыць брыдка, — усміхнулася Клава i паклала сваю руку на маю. — Канечне, я не змагу быць такой культурнай, як была ваша Іста, але ўжо не дам лішняй волі языку. Ён жа, бывае, сам меле абы-што.

— Сам, — падтакнуў я.

— Вы i цяпер помніце Істу тоненькай, задумлівай, кволенькай? — нечакана зусім пра іншае, пра мае, асабістае, запытала Клава.

— Такой. Юнай. Зусім не ўяўляю, якой бы яна была ў трыццаць гадоў.

— Вы яе ўсё яшчэ любіце?

— Я кахаў яе моцна. Сэрцам i душой. Цяпер, калі яе няма, люблю яе, як светлы жаночы вобраз. Як хтосьці, скажам, любіць вобраз Наташы Растовай з «Вайны i міру» Талстога.

— Часта ўспамінаеце?

— Часта, бо часта думаю пра нашага сына.

— I за гэтыя дзесяць гадоў не пакахалі іншай? — Клавіна рука, як адчуў, наструнілася.

— Не.

— I зусім не зналіся з жанчынамі? У лагеры i тут, на волі?

— Не магу маніць, у лагеры міжволі пазнаўся з адной такой гаротніцай, як i я, але кахання моцнага не было. Ды нас хутка разлучылі, i яна неўзабаве памерла ад знясілення...

— Божа, — Клава сціснула маю далонь, — колькі вы ўсяго выцерпелі! Мае гора перад вашым — ніякае не гора, адно нейкае непаразуменне. Цяжка паверыць: як можна пасадзіць чалавека на дзесяць гадоў за нейкае адно неасцярожнае слова?

— Вось i вас, Клава, можна пасадзіць, — сумотна ўсміхнуўся я. — На дзесяць, а то i на больш гадоў.

— За што? — шчыра здзівілася яна.

— За АСА — за антысавецкую агітацыю.

— За якую?

— За тое, што сумняваецеся ў законнасці савецкага суда, у справядлівасці савецкай улады.

— Божа мой, Божа! — пахітала яна галавой. — Хіба чалавек не можа думаць?

— Не ўсе павінны ўмець гэта.

Яна ўжо моўчкі хітала галавой.

— А я, дурніца, верыла гэтаму з міліцыі: вы падрывалі моц нашай краіны, жадалі, каб нас узялі немцы!

— Не такі я ліхадзей, як пляце ён. Я не змагаўся супраць савецкай улады i не маліўся на фашызм. Я рваўся на фронт, каб быць разам з нашымі байцамі, але мяне не пусцілі. Не даверылі. Палічылі: мы затаілі злосць на Радзіму, прададзім яе пры першым жа зручным выпадку.

— Божа, — усё не магла пераадолець здзіўлення, а то i абурэння Клава, — на што, дзеля чаго так калечыць чалавека?

— Я яшчэ выжыў, Клава. A сотні, тысячы выдатных людзей — вучоныя, пісьменнікі, інжынеры, урачы, настаўнікі — ператварыліся ў «лагерны пыл» альбо ляжаць у вечнай мерзлаце. Ды не будзем больш гаварыць пра гэта, Клава. Мы з вамі не разбяромся, чаму такое было i

ёсць. Але шчыра параю: ні з кім не гаварыць пра гэта. Загучыць ваш голас у хоры іначай — яго адразу ж пачуюць бязлітасныя хормайстры... Вы маладая i прыгожая, дык жывіце нармальным жыццём. Яно, паверце мне, цудоўная рэч. Нават глыток волі — вялізная чалавечая радасць.

Клава пакратала пальцамі — ад яе далонькі i асабліва ад мяккіх кончыкаў пальцаў пайшло-пабегла цяпло, уміг расцяклося па ўсім маім целе. Я міжволі моцна сціснуў яе руку — яна ўздрыгнула, нібы ад удару токам, а пасля пакорліва сплялася з маёй; мы пільна пазіралі адно на аднаго i, хоць у пакоі ўжо гусціўся паўзмрок, я адчуваў у яе вачах любаванне мною, адданасць, а яшчэ праз міг i адчуў-убачыў, як трымцяць яе прызыўныя вусны. Я не мог не пацалаваць яе.

— Грузчык мой дарагі, — урэшце адарваўшыся ад маіх вуснаў i перавёўшы дыханне, прашаптала Клава, хілячыся i лашчачыся да мяне. — Абдымі мяне, прытулі.

Я паслухаў. Яна, уладкаваўшы голаў на маёй грудзіне, папяшчоцілася:

— Мне вельмі добра, Алесь. А табе?

— I мне.

— Праўда? Ты ж, здаецца, заўсёды пазіраеш на мяне спадылба...

— Не заўсёды.

— А чаму ўсё ж калі-нікалі нібы злы?

— З-за рэўнасці, — усміхнуўся я.

— Не хітруй. Кажы праўду. Лічыш мяне прапалай?

— Хіба можа так быць: крыху за дваццаць, а прапалая ўжо? У цябе ўсё яшчэ наперадзе.

— I добрае?

— I добрае.

— Я табе падабаюся?