ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

— Ах ты, люй[29]! Ах ты, жлоб! Ах ты, ёлд[30]!

Тады Манька Рудая крыкнула здушаным голасам:

— Хлопцы! Што ж вы! Задушыць, халера! Ай, яй!

Фэлюсь і Давідка наскочылі да іх. Пачалі разьнімаць счэпленых на падлозе людзей. Пакаціліся да дзьвярэй, ствараючы пачварны клубок пераплеценых целаў. Карась гучна адрываўся і крычаў:

— Не… Не ўцячэш, красуня! Не! Га, га, га…

А гарманіст усё больш шалёна рубаў полечку.

Перакулілі крэсла, потым столік… Колька ледзьве здолеў выхапіць зь ліхтара сьвечку. Зьвярнуў да мяне твар:

— Дапамажы іх разьняць. Ну даюць!

Мы пачалі разьнімаць тых, хто біўся, але ў гэтым ужо не было патрэбы, бо Карась адпусьціў Маньку і ляжаў на падлозе, як вялікая, чорная калода. У яго быў запэцканы крывёю твар. Яго цела ўстрасалі ваніты. Жанчыны цяжка дыхалі. Манька Рудая ўсьцягвала на голае цела, што сьмярдзела потам, пакрытую пілавіньнем з падлогі і чорнымі плямамі крыві, падзёртую бялізну. Ёй кінулі сукенку.

— Гэта бык!.. Гэта бык!.. — паўтарала Манька ці то са злосьцю, ці то з пашанай.

Андзя крывіла тонкія губы і сьціскала кулакі.

— Але ж я ўваліла яму, халера!

— А дзе рэмень? — спытаў Давідка, падыходзячы да Карася.

— У мяне, — сказала Андзя, ляпаючы далоньню ў грудзі.

Мы абступілі стол, на які Андзя кінула тоўсты скураны рэмень з глыбокімі кішэнямі. Побач зь ім паклала пукаты кашалёк. Хутка на стале ляжалі вынятыя з рэменя і кашалька пачкі грошай. Колька адсартаваў іх і падлічыў. Было больш за мільён марак буйнымі наміналамі і каля дзьвюхсот тысяч дробных. Мы адклалі ўбок дробныя, а рэшту пачалі дзяліць. Колька падсунуў да мяне стос банкнотаў.

— Бяры. Твая доля.

— За што? Я ж нічога…

— Бяры, бяры. Гэта ўжо такое правіла.

На падлозе гучна хроп Карась. У пакоі было ціха. Усе размаўлялі прыглушанымі галасамі. Напоўнілі пас Карася дробнымі грошамі. У яго кашалёк таксама паклалі трохі банкнотаў. Манька Рудая і Андзя Авадзень схіліліся над п’яным, зацягваючы яму рэмень і зашпільваючы адзежу.

— Глядзіце, каб не прачнуўся, — сказаў Фэлюсь.

— Ляжыць, як камень. Рэзаць можна, — азвалася Манька.

— Што вы зь ім зробіце? — спытаў я Кольку.

— А што? Выкінем дзесь пад браму і ўсё. Знойдуць яго там альбо сам прачнецца.

— А грошы?

— Што грошы?

— Паведаміць у паліцыю.

Колька махнуў рукою.

— Гэтага ніхто не даведаецца. Недзе піў, зь нейкімі бабамі. Можа, абакралі яго. Можа, у карты прайграў. Можа, згубіў. Як даведацца? Ня ён першы…

Мне было шкода абкрадзенага чалавека. І я адчуваў да сябе агіду. Я ахвотна б аддаў яму сваю долю. Фэлюсь, Давідка і Манька Рудая выйшлі з пакою заднімі дзьвярыма. Вынесьлі Карася. Я застаўся з гарманістам, Колькам і Андзяй Авадзень. Дзяўчына пачала лашчыцца да мяне. Яна была мне агідная. Я адпіхнуў яе.

— Адчапіся.

— Чаму ты такі… ганарысты? А можа, ты яшчэ цнатлівы?

Умяшаўся Колька:

— Ён старэйшы злодзей, чым ты, курва!

Дзяўчына пляснула далонямі па клубах і працягла сьвіснула.

— Відаць, варшавяк, бо ў нас такіх няма.

— А як варшавяк, то што?

— А нічога, — сказала яна. — Знаю і я Варшаву.

Крутанулася на абцасе і засьпявала пісклява:

Варшава, Варшава!
Слаўны гарадок:
Злодзей як цукерка!
Курва як піражок!

Праз пэўны час вярнуліся Давідка, Фэлюсь і Манька Рудая.

— Ну і цяжкі, чорт! — скардзіўся Давідка.

— Дзе вы яго пакінулі? — спытаў Колька.

— Далёка адсюль… на сьметніку, — адказала Манька.

Мы пачалі піць, адзначаючы ўдалую справу. Позна ўвечары мы выйшлі з Колькам зь цёмнага лябірынту завулкаў і пайшлі ў цэнтар гораду.

— Чаму гэткі… размазаны? — спытаў мяне сябар. — Табе шкада Карася?

— Так, — прызнаўся я.

— Плюнь, — сказаў Колька. — Ён бы цябе не пашкадаваў! Не аднаго абдзёр як ліпку… Ведаю іх! Можа, пойдзем да дзяўчынак, да Грачанкі?

— Да Грачанкі не пайду.

— То хадзем куды яшчэ. Ведаю тут побач дзьвюх цялушак… Сёстры, чарнявыя. Вочы як вугаль! Тавар першай клясы! І ня шлюндры. Ад жарсьці кахаюцца… Ну?

Я пайшоў зь ім. Неба было чорным. Вуліцамі ганяў вецер. Зьбіралася на дождж. Прахожых мала. Гойдаюцца ліхтары. «Як гэта ўсё бессэнсоўна: гарэлка, карты, дзеўкі, жрачка… Здаецца мне, што я быў шчасьлівы, калі галодны, брудны, абарваны, бяздомны бадзяўся днямі й начамі тымі халоднымі вуліцамі. Тады разам са злосьцю, нянавісьцю, горыччу меў жывое, гарачае прагненьне. А цяпер: перасычанасьць, агіда, адсутнасьць мэты… Гэта найгоршае — адсутнасьць мэты ў жыцьці. Цікава, у каго яна ёсьць? Хто мае сапраўдную мэту ў жыцьці? Мэта, дзеля якой варта нястомна працаваць, з усіх сіл, і якая ня станецца за год, празь дзесяць гадоў альбо праз сто — дарэмнай альбо зусім шкоднай? Цікава мне, хто яе мае?»

Мы цёгаліся вуліцамі, завулкамі. Мінаем шматлікія камяніцы. Ідзём іуды, дзе ёсьць дзьве чарнявыя цялушкі, вочы як вугаль, тавар першай клясы, ня шлюндры. А вецер уздымаецца ўсё большы. Замінае нам ісьці. Ірве вопратку. І ўвесь час мучыць думка: «У маёй кішэні грошы, забратыя падступна ў п’янога чалавека, які нам верыў, які нас частаваў. Як гэта подла». Я здрыгануўся ўсім целам.

— Холадна табе? — пытае Колька.

— Холадна.