ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

З таго дня сусед дасылаў мне час ад часу трохі махоркі, курыльнай паперы і па некалькі запалак, якія я рашчапляў іголкаю напалову і трымаў у каробцы на калярыфэры, каб яны не адсырэлі. Я адчуваў вялікую ўдзячнасьць. Яго дробная дапамога была для мяне вельмі дарагою. Я курыў цяпер пару разоў на дзень цыгаркі. Акрамя таго, я забіваў час хаджэньнем па камэры ці прыдуманаю сабе работаю. Аскепкам шкла вышкрабаў на сьцяне каляндар да канца году. Рабіў са шматкоў шкарпэтак ніткі. Цыраваў бялізну. Прыбіраў камэру.

Надышла Вігілія Божага Нараджэньня. У гэты дзень у цэнтрале панаваў нязвыклы рух. Ад самага ранку «калефактары» разносілі па камэрах пакункі, што перадавалі з волі. Раздавалі іх праз акенца пры браме. Далучалі да іх паперку з прозьвішчам вязьня і вопісам перадачы. Наглядчыкі дэталёва спраўджвалі зьмесьціва кожнага пакунку. Пасьля на паперцы пісалі нумар камэры, у якой знаходзіцца вязень, і рассылалі ўсё па аддзяленьнях. Там наглядчыкі пераказвалі вынятыя з пакункаў рэчы і прадукты «калефактарам», якія раздавалі іх вязьням. Зразумела, я не спадзяваўся на ніякія дасылкі. Гэты дзень быў для мяне найбольш смутны за іншыя дні. Адразу па абедзе я пачуў, што мой сусед атрымаў пакунак. Я ведаў, што ранкам ён дашле мне трохі тытуню. Наглядчыкі ведалі таксама, што некаторыя вязьні дапамагалі адзін аднаму, але не забаранялі «калефактарам» перадаваць з камэры ў камэру цыгарэты і нечага зь ежы. Папросту не зьвярталі на гэта ўвагі. Але «калефактары» самі старанна праглядалі такія перасылкі, каб не схавалі ў іх малявы — ліста. Гэта пагражала ім стратаю працы на калідоры, якую яны цанілі, бо яна давала ім магчымасьць знаходзіцца ўдзень па-за камэраю і лепш харчавацца.

Неўзабаве пасьля атрыманьня пакунку сусед з шасьцёркі затэлеграфаваў мне:

— Заўтра пашлю вам махоркі…. Хочаце хлеба? Маю даволі.

— Добра… Дзякую.

Ня мог адказаць нічога больш. Я быў узрушаны. Набліжалася пара вячэры. У каморах запалілі сьвятло. Я чуў, што «калефактары» надалей разносяць пакункі. У гэты дзень, напэўна, кожны, хто меў крэўных ці сяброў у турме, дасылаў ім што мог. А ў двух крылах першага корпусу было дзьвесьце камэр-адзіночак. Акрамя таго, на вышэйшых паверхах у камэры садзілі па двое ды нават па трое вязьняў. Агулам тут было ня менш за трыста чалавек. Калі толькі палова зь іх атрымала перадачы, то прагляд і разьмеркаваньне ўсяго забірала шмат часу. Акрамя таго, у першым корпусе былі таксама шматмясцовыя камэры. Да таго трэба дадаць вязьняў з другога і трэцяга корпусу. Я меркаваў, што ў турме было больш за тысячу чалавек. Таму ў наглядчыкаў і «калефактараў» было шмат працы.

У пэўны момант адчыніўся кляпан на дзьвярах. Я падышоў да акенца і ўбачыў твар нахіленага «калефактара».

— Лубень? — спытаў.

— Так.

— Імя?

— Міхал.

— Вазьміце, калі ласка.

Ён пачаў падаваць мне розныя прадукты. Я быў вельмі зьдзіўлены, але браў усё і складаў на столік. «Ці гэта не памылка?»

— Ад каго перадача? — спытаў я.

«Калефактар» зірнуў на паперку і сказаў:

— Ня ведаю.