ЖЫЦЬЦЁ РАЗЗБРОЕНАГА ЧАЛАВЕКА

Пасьля зачыніў засаўку і сышоў. Я заўважыў, аднак, на паперцы нумар маёй камары 7, напісаны алоўкам. Памылкі не было. Гэты пакунак даслалі для мяне. Я быў, аднак, зьдзіўлены гэткай неспадзяванкаю. «Гэтулькі ежы, курава! Але ад каго?» Пачаў усё парадкаваць і складаць. Перадача мне падалася багацьцем. У мяне былі два боханы хлеба, дзьве вялізныя булкі, два кіляграмы сала, два пакункі цукру ў драбках, чатыры кіляграмы цыбулі, два кіляграмы яблыкаў, вялікі льняны ручнік, тоўстыя ваўняныя шкарпэткі, дзевяць пачкаў махоркі, восем лістоў паперы для папяросаў, дванаццаць каробак запалак і вялікі кавалак мыла. «Ад каго гэта?» — задумваўся я. Махорка падалася мне найвялікшым скарбам. Калі я спраўна расклаў рэчы, адразу ж скруціў тоўстую папяросу і закурыў. Але заўважыў на пачку махоркі — усе яны былі распакаваныя для прагляду — напісаную алоўкам літару «т». Агледзеў іншы пачак. І на ім знайшоў літару «п». Выявілася, што на кожным пачку напісана алоўкам адна літара. «Але што гэта азначае? Можа, выпадковасьць?» Я курыў папяросы, а літары не давалі мне супакою. Нарэшце я паклаў усе пачкі літарамі ўверх і задумаўся над іх значэньнем. Адна літара «а» паўтаралася тры разы. Затое літара «К» была большая, напісаная так, як пішуцца вялікія літары. Толькі пасьля вячэры я разгадаў гэтую загадку. Падабраў да літары «К» тры наступныя — «леа», і ў галаве ў мяне склалася цэлае слова: Клеапатра. «Гэта ж імя лялькі, якую я купіў для Алены! Значыцца, перадача ад яе! Дзяўчына купіла дзевяць пакункаў махоркі акурат для таго, каб зьмясьціць на іх усе літары». Я ўзрадаваўся. Магчыма, я ніколі ў жыцьці не адчуваў гэткай радасьці і ўзрушэньня, як падчас поснай куцьці таго году… у турме. Вячэра ў гэты дзень была «сьвяточнаю» — гарохавы суп. Мне нават перапала ў місу трохі гароху і некалькі кавалкаў бульбы. Пасьля быў пералік. Гэткая цырымонія адбывалася так, што на сьвіст з цэнтрала і вокліч назіральніка: «Пе-е-ера-а-алі-і-ік!» — вязьні мусілі стаць проста, тварам да дзьвярэй, у адлегласьці некалькі крокаў ад іх. Па калідоры разносіўся грукат хутка адчыняных засавак дзьвярэй. Адчыняў іх наглядчык, які скончваў дзяжурства. За ім ішоў звычайна старшы сяржант, а часам інспэктар. Яны ішлі прыгнуўшыся, заглядаючы праз адчыненыя кляпаны да камэр і падлічваючы вязьняў. Наглядчык, які прымаў дзяжурства, ішоў апошні. Калі пасьля пераклічкі я лёг спаць, я быў першы раз у турме цалкам сыты. Я цешыўся, што маю надоўга курава і ежы. А найвялікшую радасьць выклікала ў мяне думка, што гэта ад яе — ад Алены.

Сусед з шасьцёркі пагрукаў да мяне:

— У вас перадача?

— Так.

— Добрая?

— Вельмі… Магу вам нешта заўтра паслаць?

— Не… Ад каго?

— Ад дзяўчыны.

— Каханка?

— Не… Нявеста.

— Прыгожая?

— Цудоўная!

— Каханьне?

— Сапраўднае.

Пасьля я разважаў наконт гэтых словаў, якія неспадзявана сказаў суседу. «Каханьне? Ці гэта праўда?» Але я адчуваў, што сапраўды кахаю Алену. Яна дапамагла мне. Дала знак жыцьця і памяці ў найцяжэйшыя для мяне часіны. І гэта ў такія дні! Я ня змог знайсьці шчасьця на волі, знайшоў яго цень у турме. Цяпер я ня быў ужо самотным: меў пра каго думаць, каго любіць. Запоўніў сваю пустыню жыцьцём. Я намагаўся прыпомніць сабе кожнае яе слоўца, кожнае нашае спатканьне. Я лавіў сябе на тым, што часам «размаўляю» зь ёю. Я думаў напісаць ліст Алене. У канцылярыі яшчэ было трохі грошай, якіх бы стала на ліст і маркі. Я хацеў падзякаваць дзяўчыне. Але якія б марныя былі б словы, калі б хацеў выказаць імі сваю ўдзячнасьць. Акрамя таго, кожны мой ліст пройдзе ня толькі праз турэмную цэнзуру, але і праз рукі сьледчага. А яе бацька! Да таго ж можа здарыцца, што акурат ён атрымае мой ліст да Алены. Ці прачытае ён яго? Я адмовіўся ад гэтага намеру.

Адразу па сьвятах я атрымаў квіток з канцылярыі, што на маё прозьвішча пералічана пяць тысяч марак. Зразумеў, што Алена або сама прынесла гэтыя грошы ў турму, або пераслала іх поштаю. Мне было нават сорамна, што дзяўчына мае з-за мяне гэтулькі цяжкасьцяў. Я добра разумеў, як цяжка было ёй перадаць пакунак на каляды. Ёй давялося хадзіць па крамах і купляць. Пасьля несьці пакунак у турму, відаць, доўга чакаць у чарзе, каб яго прынялі. Пасьля давялося чакаць у маразы і завею вяртаньня квітанцыі, якая была доказам таго, што перадачу прынялі. А я ня мог ёй нават падзякаваць! Я ня быў ужо галодным, меў што курыць. Тоўстыя шкарпэткі захоўвалі мае ногі ад холаду. Ручнік і мыла далі магчымасьць захоўваць чысьціню. Шмат чаго яшчэ не ставала, але я лёгка гэта трываў. Цяпер я дапамагаў суседу з шасьцёркі, калі гэта патрабавалася. Я дасылаў яму тытунь і харчы.

Пры канцы лютага мяне выклікалі ізноў да сьледчага. Ён сказаў, што скончыў сьледзтва па маёй справе. Пасьля дадаў:

— Я вызначыў вам заклад: пяцьсот тысяч марак. Калі вы гэтыя грошы заплаціце, будзеце вызвалены да суду.

— Я ня маю мажлівасьці заплаціць такую суму.

— У вас ёсьць сваякі ў Польшчы?

Я падумаў пра дзядзьку ў Пружанах. «Ёсьць», — сказаў я.

— Яны могуць унесьці за вас заклад?