Адваротны бок люстра

Не знайшоўшы, што адказаць, Міхал прыдуркавата ўсміхнуўся і пачаў разглядаць вуха Сарацына. Бася збянтэжана паглядзела на сябра, а ён узяўся цяжка ўздыхаць. Міхал намагаўся прыгадаць, як належыць трымаць сябе рыцару сярод прыгожых паннаў, але дарэмна – усе правілы этыкету былі бясследна пазабываныя. Бася заклапочана паглядвала на юнака, усё чакаючы, што ён нарэшце штосьці скажа. Але, так і не дачакаўшыся адказу, вырашыла ўзяць ініцыятыву ў свае рукі і перарваць маўчанне.

– Міхалачак, што з табой? Ты здаровы? – спытала дзяўчынка. Юнак нешта невыразна прамармытаў і пачырванеў яшчэ больш.

Бася занепакоілася:

– Ты добра сябе адчуваеш? Мабыць, лекара паклікаць?

Урэшце, успомніўшы нешта са старых дурных кніжак, якія ён ніколі не любіў, але зараз знайшоў надта карыснымі, Міхал асабліва цяжка ўздыхнуў і, засяроджана пазіраючы перад сабою, млявым голасам пачаў казаць:

– Ах, пані Барбара, ніводны лекар не здолее мне дапамагчы! Мая хвароба невылечная.

Бася папярхнулася:

– Чаго?! Як невылечная?

– Пані Барбара, маё сэрца…

– Сэрца?! – з жахам усклікнула Бася.

– Так, сэрца… Маё сэрца працяла страла, і зараз…

– Калі? – здзівілася дзяўчынка.

– Што калі? – збянтэжыўся Міхал.

– Калі цябе працяла страла? Хто?

– Ды не тая страла… – пакруціўшы галавой, са скрухай прамовіў юнак.

Бася разгублена пазірала на Міхала. Крыху памаўчаўшы і сабраўшыся, ён працягнуў:

– Смяротны боль катуе маё спакутаванае сэрца…

– Гэта з-за стралы, так? – зразумела спытала Бася. Міхал незадаволена скасавурыўся на яе.

– Ты ўпэўнены, што лекар не здолее дапамагчы? Ён, мабыць, табе нейкіх зёлак дасць, і боль крышку адпусціць? – паспрабавала пераканаць яго дзяўчынка.

– Не-не, што вы, пані Барбара.

– Ды кінь ты мяне так клікаць! Якая я табе пані? – ужо ў які раз Бася перапыніла Міхала.

Ён цярпліва ўздыхнуў і пачаў казаць далей:

– Я кажу не пра той боль у сэрцы. Лекары не здолеюць дапамагчы мне. Яны не ведаюць лекаў ад гэтай хваробы…

– Ну што ты, Міхал! Яны абавязкова знойдуць для цябе лекі! Прынамсі, валяр’янка табе мусіць дапамагчы! – бадзёрым голасам сказала ўрэшце заблытаная Бася.

– Якая валяр’янка?! – абурана закрычаў Міхал. – Якое дачыненне тут мае валяр’янка? Баська, вось ты як была хлапчуком, так ім і засталася. Толькі сукня на табе жаночая! Любая іншая паненка слухала б мяне і не перапыняла так бесцырымонна, як ты!

Юнак насупіўся і зноў узяўся ўздыхаць. Да Басі данеслася незразумелае мармытанне пра разбітае сэрца і каварных паннаў. Дык вось у чым рэч! Бася выпрасталася ў сядле, расчырванелася і хіхікнула. Потым яна ўзгадала, што яе валасы ўбраныя ў залатую сетачку, якую падарыў Міхал, і, скасавурыўшыся на яго, какетліва дакранулася да галавы. Але ён на гэта не звярнуў аніякай увагі. Пыхкаючы, сапучы і крывячы страшэнныя морды, ён, відавочна, працягваў моўчкі спрачацца з Басяй і нешта ёй даводзіць. Дзяўчынка яшчэ раз паправіла сетку, але Міхал зноў ніяк не адрэагаваў. У рэшце рэшт, Бася штурхнула яго ў бок:

– Міхал, ну ты хіба не бачыш, ці што?

– Што? – спытаў ён.

Бася зноў дакранулася да сетачкі.

– І што? – усё роўна не зразумеў Міхал.

– Сетка! – усклікнула дзяўчынка. – Ты сетку для валасоў мне падарыў, памятаеш?

– Сапраўды, – пацяплеўшым голасам прамовіў Міхал.

– Эх ты! – працягнула Бася.

Абодва зарагаталі і, весела балбочучы, рушылі далей. Міхал распавядаў Басі пра сваё падарожжа, калі раптоўна дзяўчынка перапыніла яго на паўслове:

– Ой, Міхал, прабач – зусім забылася. Ты ведаеш, што Годыеўскі тут?

– Дзе? – тузануўся ў сядле юнак.

– Княгіня Альжбэта дазволіла яму суправаджаць сябе да Кракава, – паведаміла Бася.

– Дык што, ён да гэтага часу быў у Вільні? Я думаў, ён даўно ў Польшчу вярнуўся.

– Не, я ўвогуле не ведаю, але чула, што ён тут нейкія загады каралевы Боны выконваў. Агідны тып, – ціха дадала Бася.

– Дзіця маё! – пачуўся голас княгіні.

– Не магу трываць, калі яна так мяне называе, – даверліва шапнула дзяўчынка Міхалу і пад’ехала да карэты.

Прытрымліваючы каня, Бася павольным крокам ехала ўпоравень з княгіняй, каб было зручна гутарыць. Міхал зацікавіўся і вырашыў паслухаць, пра што яны размаўляюць.

– Дзіця маё! Мы тут спрачаемся: нехта чуў, – княгіня выразна скасавурылася на адну з паннаў, – як нейкі пан прадказваў, што каранацыя можа і не адбыцца. Нібы каралева Бона не дазволіць такой «ганьбы для польскага трона». Ці правільна я кажу, пані Аліцыя? – маладая кабета павярнулася ў глыб карэты.

– Ну што вы, Ваша Мосць! Ён казаў зусім інакшымі словамі.

– Словы не змяняюць сутнасці, – нецярпліва скалынула плячыма княгіня і зноў павярнулася тварам да Басі: – А што ты думаеш пра гэта, дзіця маё?

Крыху памаўчаўшы, дзяўчынка, зладзеявата азірнулася на Міхала і ціха прамовіла, нахіліўшыся да княгіні Альжбэты:

– Не ведаю, што там думае каралева Бона і што намагаецца рабіць, але тое, што каранацыя адбудзецца, – у гэтым не можа быць аніякіх сумневаў, Ваша Мосць.

Княгіня ўзрадавана паціснула Басіну руку і сказала:

– А я не сумнявалася, я ведала. Ну едзь-едзь, весяліся! Бася з Міхалам ад’ехалі ад карэты, і юнак іранічна спытаў:

– Ці даўно ты гэтым займаешся?

– Чым? – здзівілася дзяўчынка.