Адваротны бок люстра

– Варажу па руцэ, па картах, па зорнаму небу, прадказваю будучыню, здымаю насланнё і сурокі, – скорагаворкай сказаў Міхал.

Бася з незалежным выглядам адвярнулася.

– Ты мне так і не адказала. Даўно ты тут будучыню прадказваеш?

– Нічога я нікому не прадказваю. Проста княгіня часам раіцца са мною.

– А ты і рада старацца!

– Што думаю, тое і кажу!

– Думаеш ці ведаеш дакладна? – хітра прыжмурыўшыся, спытаў юнак.

– А якая ад гэтага шкода?

– Забылася, што стары казаў?

– А што стары казаў? Нічога благога я не раблю. Падумаеш, хочацца кабеце ведаць, што ўсё ў яе жыцці будзе добра. Чаму б і не сцвердзіць гэта?

– Ну, не ведаю, не ведаю, – працягнуў Міхал. – Глядзі, Баська: загаворышся, прабалбочашся, а касцярок не доўга скласці.

– Ды хопіць ужо! – пакрыўдзілася Бася.

– Ну як дзіцянё! – падзяліўся з канём юнак. – Ды годзе, Бася, не злуйся, распавядзі лепш, што ты тут рабіла, пакуль мяне не было.

Дзяўчынка азірнулася на сябра і, убачыўшы, што больш лаяць яе ён не намагаецца, узялася распавядаць, што з ёй адбылося за гэты месяц.

* * *

Працэсія рухалася надта павольна. Коні з цяжкасцю цягнулі агромністыя карэты па размоклым шляху. Колы гразлі ў брудзе ды хлюпоткім снезе.

Міхал і Бася праехалі наперад кавалькады. Дзяўчынцы было страшэнна нязручна сядзець у дамскім сядле, спіна здранцвела і пры кожным руху пачынала жахліва храбусцець. Але Бася была гатовая трываць гэтыя пакуты дзеля магчымасці пабыць з Міхалам сам-насам замест таго, каб трэсціся ў душнай карэце і слухаць бязглуздыя плёткі прыдворных паннаў.

Сябры весела размаўлялі, калі раптам паміж іх канямі ўклініўся Годыеўскі.

– Вось не магу зразумець, Саколіч, ці ты тады дзеўку пажам апранаў, ці ты зараз хлапчука дзяўчынай выстраіў, – здзекліва сказаў паляк.

Бася ад нечаканасці залілася пунсовай фарбай, а Міхал скрозь зубы спытаў:

– Слухай, Годыеўскі, ты што, сваркі са мной шукаеш? Якая табе справа да нас?

Паляк пасміхнуўся.

– Не забывайся, тут Яе Мосць пані княгіня Радзівіл – значным тонам прамовіў юнак.

– А што мне твая княгіня? У мяне адзіная ўладарка – каралева Бона! – адказаў Годыеўскі, а потым, памаўчаўшы, працягнуў: – Усё ж такі, Саколіч, давай разбяромся. Каго ж ты разам з сабой возіш? Не хацеў мне пажа саступіць, дык можа дзеўку саступіш?

Міхал пабарвавеў:

– Ды як ты смееш?!

– Міхалачак, не трэба! – спалохалася Бася.

Лях павярнуў галаву да дзяўчынкі. Раптам ён замахнуўся і выцяў бізуном па крыжы Басінага каня. Той заржаў ад болю і наўгалоп кінуўся наперад. Годыеўскі зарагатаў, а Бася закрычала. Міхал кінуўся наўздагон. Конь нёсся, не разбіраючы шляху. У дзяўчынкі з рук выслізнулі лейцы, яна страціла раўнавагу і, не ўтрымаўшыся, павалілася з каня і засталася ляжаць нерухома. Да Басі падаспелі Міхал і яшчэ некалькі шляхцічаў. Юнак павярнуў Басю на спіну і ўбачыў, што ўвесь яе твар у крыві і брудзе.

– Лекара!!! – закрычаў Міхал. – Хутчэй, лекара!

Адзін са шляхцічаў памчаў за лекарам, і ўжо праз некалькі хвілін Басю неслі ў чыімсьці плашчы.

– Дастаньце пярыну, каб дзяўчынцы было мякчэй ляжаць, нясіце яе да мяне ў карэту! – камандавала княгіня.

– Не-не, – паспяшаўся ўмяшацца лекар. – Яе ні ў якім выпадку нельга класці на нешта мяккае. У паненкі можа быць пашкоджаная спіна.

– Як спіна?! – з трывогай усклікнуў Міхал.

– Вы бачылі, як яна павалілася? – спытаў лекар і пасля таго, як Міхал разгублена кіўнуў, строга дадаў: – Тады не здзіўляйцеся, што ў паненкі могуць быць пашкоджанні! Нясіце яе ў мой воз і кладзіце проста на падлогу! Ці адшукайце нейкія дошкі…

Басю перанеслі ў вазок да лекара, дзе ён яе агледзеў. Міхал стаяў непадалёк і нервова грыз пазногці, утаропіўшыся ў адну кропку. Ніякіх сур’ёзных пашкоджанняў у дзяўчынкі не знайшлі. Але, падаючы з каня, яна дужа выцялася і падрапала твар. Лекар апрацаваў раны і пакуль пакінуў дзяўчынку ў сябе, накрыўшы яе мноствам коўдраў і пледаў, якія княгіня Радзівіл выдала са сваёй паклажы.

Калі Бася апрытомнела, яна не адразу зразумела, дзе знаходзіцца. Перад вачыма ўсё расплывалася.

– Басенька! – пачула дзяўчынка знаёмы голас. – Нарэшце ты ачуняла!

Яна ўсё ж такі здолела сфакусаваць позірк і ўбачыла Міхала, які сядзеў побач і занепакоена глядзеў на яе. Бася ўзгадала, што з ёю адбылося. Яна паспрабавала паварушыцца, але з-за цяжкасці пледаў у яе нічога не атрымалася, дзяўчынка асуджана падумала, што смяротна паранена і вернецца дадому безнадзейнай калекай, калі ўвогуле вернецца.

– Што са мной, Міхалачак? Я нешта зламала? – хрыплым голасам спытала Бася.

– Не, што ты! З табой усё добра. Проста ты павалілася з каня і дужа выцялася. А так усё добра, – упэўніў яе юнак.

«Нішто сабе “добра”, – падумала дзяўчынка. – Нават выдатна!»

– Лекар сказаў, што табе трэба пакуль пабыць тут і ні ў якім выпадку не напружвацца, – паведаміў Міхал.

– А колькі часу я праляжала ў непрытомнасці? – зноў спытала дзяўчынка.

– Ну, хвілін трыццаць, – адказаў Міхал.

– Толькі? – усклікнула Бася.

Яна спадзявалася, што праляжала непрытомная некалькі дзён, і ўжо ўявіла, як усе турбаваліся і як Міхал катаваўся больш за ўсіх і рваў на сабе валасы.

– Хіба ж гэтага мала? Я сабе месца не знаходзіў!