Аністыя

Салавейчык. Ды ну? А што вы казалі на таварыскім судзе, Рагнеда Іванаўна? Хвілінку!.. (Шукае ў кішэнях, выцягваючы адтуль паперкі, знаходзіць патрэбную, чытае.) «Я толькі вось што хачу сказаць, Грыша Салавейчык — член нашага калектыву. І калі ён зрабіў нешта недазволенае, нядобрае, то ў першую чаргу вінаваты не ён, а мы. Так-так, мы!..» Можа, вы, Рагнеда Іванаўна, гэтага не гаварылі? Можа, я няправільна запісаў? Наблытаў?

Божашуткава. Паслухайце, грамадзянін Салавейчык!..

Салавейчык. Ну вось бачыце… Я ўжо стаў грамадзянінам Салавейчыкам. А яшчэ зусім нядаўна я быў для вас проста Грыша…

Божашуткава. Так, я гэта гаварыла, не адмаўляюся. Вы правільна запісалі, Салавейчык. Не наблыталі. Я гаварыла толькі для таго, каб выратаваць вас! Выратаваць ад турмы! Але ж вы на таварыскім судзе публічна ва ўсім прызналіся! Прызналіся і шчыра раскаяліся! Хіба не было гэтага?

Салавейчык. Фантазія!

Божашуткава. Як?.. Гэта ж усе чулі!

Салавейчык. Што чулі? Што я чытаў? Дык я ж чытаў тую прамову, якую вы для мяне напісалі! Не гаварыў, а чытаў. Чаму я павінен адказваць за тое, што хтосьці штосьці напісаў? Хто напісаў, той няхай і адказвае!

Божашуткава. Гэта ж подла, грамадзянін Салавейчык!

Салавейчык. Нядобра так лаяцца, Рагнеда Іванаўна. Непрыгожа. Узяліся мяне выхоўваць, а самі нядобрымі словамі лаецеся, вучыце мяне подласці. Пісьмовую хлусню падмацоўваеце гербавай пячаткай. І выказваеце нездавальненне маім маральным воблікам.

Божашуткава. Так… Цяпер я раскайваюся.

Салавейчык. У чым? Ну, дапусцім, вы манілі міліцыі, пракуратуры з высакароднай мэтай. Дапусцім… Хаця, вядома, гэта вас не ўпрыгожвае… Дапускаю, што на таварыскім судзе вы таксама пакрывілі душой з высакародным намерам. Гэта зноў-такі не ў вашу карысць. Не ўпрыгожвае ваш маральны воблік…

Божашуткава. Грамадзянін Салавейчык! Я вас папрашу не забывацца!

Салавейчык. Не, паважаная Рагнеда Іванаўна, забываецеся вы, а не я. Хто вас цягнуў за язык у мяне на імянінах? Хвілінку! (Корпаецца ў кішэнях.) Хвілінку, зараз знайду… Вось яны, вашы экспромты, таварыш Кічкайла! Пазнаеце почырк? Не, гэта не тое… Не тое… Гэта пра каханне, гэта пра жанчын… Гэта за мой вясёлы адпачынак. Ага, вось ён!.. «Добры работнік… Добры чалавек… Таленавіты самародак…» Гэта ўсё пра мяне. Пра аднаго мяне. Вы паперкі выкінулі, а я іх падняў. Хаваю. На ўсякі выпадак. Не, я не стану імі злоўжываць, шантажыраваць. Але давайце ўсё ж не траўміруйце яго вялікасць рабочы клас… Не трэба. Рыхтуйце дакументы для маёй загранічнай паездкі. Абрыдла, ведаеце, сядзець на адным месцы. Трэба прашвырнуцца па Еўропах. Гуд бай!

Салавейчык працягвае на развітанне руку. Як загіпнатызаваныя, паціскаюць яе Якаў Фаміч, Божашуткава, Кічкайла. Паўза. Кічкайла глядзіць услед Салавейчыку і смяецца вар’яцкім смехам.

Якаў Фаміч (крычыць). Перастаньце, чорт вас пабяры! (Божашуткавай.) Ну?! Цяпер вы пачынаеце разумець, што нарабілі?

Божашуткава. Пачынаю…

Якаў Фаміч. Дакаціліся! Тосты за сталом на сяброўскай вечарынцы пачалі па паперках гаварыць! Ведаеце, што сказаў пра гэта таварыш Пётр Першы?

Божашуткава. Я ж хацела, каб лепш… Арганізавана.

Якаў Фаміч. «Арганізавана»! Хутка ў сям’і будзем арганізаваныя папяровыя прамовы гаварыць, каб перад дзецьмі глупства не ляпнуць!.. Кічкайла! Узніміце на ногі ўсіх юрыстаў у горадзе. Знайдзіце любы артыкул, любую прычыну, каб неадкладна, зараз жа выгнаць яго з фабрыкі!

Кічкайла. Якаў Фаміч! Ён жа нас па судах зацягае!

Якаў Фаміч. У суд пойдзеце вы і… таварыш Божашуткава!

Кічкайла. У такім разе хачу зрабіць адну заяву. Прыміце да ведама… Калі мяне ўпякуць у турму за наўмыснае забойства, прашу не пакінуць маіх дзяцей.

Якаў Фаміч. Добра. Дзяцей не пакінем. Гэта я вам гарантую.

Заслона

Карціна шостая

Пакой адпачынку. Тая ж абстаноўка, што і ў другой карціне. За сталом Варвара Феафілаўна Ягадка. Піша. Курыць. Перад ёю сядзіць заплаканая Зойка.

Ягадка. Чым вы яго хацелі ўдарыць?

Зойка. Бутэлькай…

Ягадка. Пустой ці поўнай? Калі пустой, гэта яшчэ паўбяды. А вось калі поўнай — гэта ўжо замах на жыццё чалавека!

Зойка. Здаецца, поўнай… Але ж я не ўдарыла яго, а толькі замахнулася.

Ягадка. Не хапала яшчэ, каб вы яму чэрап праламалі! У такім разе вы сядзелі б не перада мной, а перад следчым па крымінальных справах. (Піша.) «Не ўдарыла яго, а толькі замахнулася». Што вы пілі?

Зойка. Я?

Ягадка. І вы, і іншыя.