ANTOLOGIO

Fairo per sakrifiki a la deaji. Tua acendita flami irez adfore, Ho

Lumizanto. Sidez sur la sidilo dil Vereso, sidez sur la sidilo dil paco ».

29

Irga interpreton ni selektis por vivigar ica imaji, esas mistika, simbolatra

poemo e dico, ito esas la autentika « Veda ».

( Artiklo publikigita en en la numero 1/2001 di Letro Internaciona)

MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM

MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM

PLATON

Platon naskis en potenta aristokrata familio, en 428 a.K. cirkume, lor la

unesma yari dil Peloponeso-milito en Athina – ecepte ke ico eventabus

en Egina. Kom yuna viro, il destinis su a politikala kariero, ma la tiraneso

di le Triadek, impozata ad Athina ye la fino dil Peloponeso-milito, same

kam la proceso kontre Sokrates chanjigis lua inklineso.

Quankam Platon divenis famoza kom pensero por la generacioni vivanta

pos ilu, il ipsa opinionas ke lua precipua realigajo esas la kreado (en 387

a.K. cirkume) e la direkto dil Akademio, t.e. filozofiala e ciencala skolo,

di qua la nomo venas de la gardeni di Akademos ube ol establisesis. En

ica loko efektigesis la chefa kozo dil granda progresi pri matematiko dum

la IVma yarcento a.K. precipue pri geometrio.

La skriburi di Platon prizentesas sub formo di dialogi plubeligita per

agreabla e dramatatra ceni ; ica dialogi povas lektesar quale teatraji.

Platon, qua nulatempe aparas personale, intervenigas historiala personi,

tale Sokrates – qua esas nekontesteble la filozofo qua influis il admaxime

-, Parmenides o Timeos. Tamen, esas ofte desfacila savar en quala

proporciono ica filozofi expresas lia propra penso od olta da Platon.

Se esas desfacila, e mem neposibla, rezumar la filozofio da Platon, on

povas tamen saliigar kelka precipua temi. Oli traktesas – min o plu

profunde – en « la Republiko » ofte konsiderata kom la maxim importanta

verko dal filozofo.

Tale, en la libro VII, Platon rakontas la mito dil Kaverno. Homi vivas en

kaverno, kun dorso opozita a l’enireyo de-ube la sunala lumo venas. Li

kredas ke la ombri dil objekti jacanta extere, esas la realeso. Ica alegorio

esas intencita montrar ke la homala stando limitizas la percepto dil

realeso (la Idei reprezentita per la objekti extere dil kaverno) ye la

fenomeni (la ombri). Platon opinionas ke omna savo esas rimemoro,

tandem pos livir la chanjema mondo dil fenomeni, la anmo retrovenas a

la stabila mondo dil Idei a qua ol apartenas. Talmaniere la filozofio

posibligas, mediace dal dialektiko, transirar de la sentebla mondo dil

30

percepti a la intelektebla mondo dil Idei, por fine atingar la prima

principo dil universo nome la ideo di lo Bona.

Parto di « la Republiko » konsakresas a politiko. Platon deskriptas en ol

la ideala civito. La filozofo komence dividas la habitantaro segun tri

kategorii : la mestieristi o rurani, la militisti e la judiciisti. En ica kadro,

la autoritato mustas donesar a filozofa judiciisti sen sucii pekunial e

konseque apta, danke lia etikala ed intelektala kapablesi, acesar l’Ideo

di lo Bona. Tala guidisti povus nur, segun Platon, laborar por lo bona di

la komunajo prefere kam por l’avantajo di aparta interesti.

( Tradukita de extrakturo de libro pri : ATHINA E LA GREKA INSULI –

Artiklo publikigita en la numero 3/2001 di Letro Internaciona)

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

NOVA TURKIA

[ Ita artiklo redaktesis da provokema samideanino por instigar la

Germani reaktar. Tamen onu ne obliviez ke ol redaktesis en la yaro

2001. Yen ol.]

Me esas Hebreino veninta de Germania e di qua la familio fugis la

persekuti nazista dum 1939. Depos ica tempo, me lojis maxim ofte en

New York, e nun me dividas mea tempo inter New York, Paris e Tel Aviv,

ma me prizas anke voyajar ad altra loki e sejornas ibe. Me retrovenas sat

ofte (por kurta sejorni) a mea naskolando, precipue en Berlin. Kun

agreabla surprizo, me konstatas ke Germania divenas sempre plu bunta

e kosmopolita lando. Lo esas perfekta kontreajo a la tempo di mea

yunevo, kande la Germani mustis esar omna blond Aryani kun blua okuli

(me ipsa esis nigraharoza kun kastanea okuli). Existis nula toleremeso e

nur fanatikeso. La cadiala Germani divenas tre tolerema e mondo-

apertita ; ed ico esas joyigiva fakto.

Altralatere pro hedonismo e debocho, la Germani esas mortanta populo,

nam li ne plus genitas gefilii, konseque li koaktesas venigar enmigranti a

sua lando por garantior la pensioni dil retretonta homi. La rezulto esas

ke Germania transformesas ed evolucionas videble e rapide. Esas sempre