Buddho e sua doktrino

Wednesday, July 3rd, 2013

Buddho e sua doktrino

Buddho e sua doktrino

Prefaco

Ica diserturo pri Buddhismo komprenende ne povas exhaustar la granda domeno di ca temo, pri qua existas grandega literaturo en multa lingui; ol tendencas nur donar kurta e populara konoco pri Buddho, pri lua vivo e pri lua doktrino. Per ta diserturo me anke deziras dispersar la precipua erori e prejudiki, qui existas en la publiko, erori qui propagesas intence o ne-intence da personi, qui o ne konocas la vera anciena doktrino da Buddho, o qui havas specala intereso misprezentar ol. La vera anciena Buddhismo ne plus existas en irga lando en sua originala pureso, ed en la lando di sua origino ol tote desaparis pro persekuti da Brahmani e Mohamedani; en landi, ube ol penetris, ol mixesis kun la primitiva religii, quin ol renkontris e per qui ol koruptesis, quankam lua korupteso esas tre diferanta en diversa landi. Por konocar la vera Buddhismo on devas konsultar la maxim anciena dokumenti qui esas acesebla, la Pali Tipitaka. Ica kolekturo agnoskesas kom autentika da omna kompetenta specalisti e transmisas a ni sendube la anciena doktrino ed en la maxim importanta loki mem la propra vorti di Buddho.

Pro ke ica deskripto dil Buddhismo volas esar populara, me ne citos la exakta loki en la Tipitaka, ube trovesas la citaji, quin me donos inter cito-hoketi, ma me povas asertar, ke omni esas exakta tradukuri dil anciena texti.

* * *

La vivo di Buddho

Buddho (ordinare on dicas Buddha; to esas la Sanskrita formo, qua uzesas en Pali nur en kompozita vorti, exemple Buddhadhamo: Buddhadoktrino, ma nulatempe altre. Buddho esas la formo dil Pali-nominativo, e plura ciencisti uzas sempre ca formo en tradukuri ek Pali. Do me preferas ca formo, anke pro ke la substantivi en Ido finas per o.) naskis cirkume 560 yari ante Kristo. La vorto Buddho ne esas propra nomo, ma titulo, quale exemple Mesio o Kristo por Iesu; ol signifikas la Vekito, la Lumizito. Lua personala nomo esis Siddhato e lu apartenis a la familio Gotamo ed al gento Sakyo. Lua samtempani nomis lu Gotamo, l'adheranti di lua doktrino nomis lu Buddho, nomo quan lu recevis pos lua lumizo.

Ni ne posedas senlakuna biografio pri lu, nam lua adheranti interesis su precipue pri lua doktrino; ma existas multa indiki pri lua vivo en la diskursi dil kolekturo mencionita en la prefaco, tale ke on povas formacar sat bona, quankam kurta biografio; e precipue la chefa eventi di lua vivo esas bone konocita.

Esas do certa, ke Buddho existis, e kande ed ube lu vivis. L'anciena raporti en la santa skriburi dil Buddhismo tote konfirmesas per samtempala raporti da altra e mem da adversa sekti, do da nesuspektiva testi. Ultre to stona epigrafi, di qui la evo ed autentikeso examenesis da ciencisti de diversa nacioni, konfirmas ta raporti. Proxim la frontiero inter India e Nepal exemple existas kolono, qua deskovresis recente e quan imperiestro Asoko erektis cirkum la mezo dil 3ma yarcento a.K. sur la naskoloko di Buddho. La kolono havas epigrafo en la linguo e skribmaniero di ta tempo: «Hike naskis Buddho, la sajo dil Sakyagento.» En la sama regiono on hazarde trovis stona kontenilo en loko, qua semblis kolino, pro ke ol esis tote kovrita da herbi, ma qua esis reale granda monumento konstruktita ek briki. En ica monumento trovesis belega urno ek kristalo, qua kontenis multa mikra ornivi ed anke karbonigita osteti e cindro. La urno havas epigrafo grabita: «Ico esas rezervuyo di reliquii di sublima Buddho, pia fonduro dil Sakyagento, di lua fratuli e fratini, kun filii e spozini.» Omna ta kozi, la stona kontenilo, la kristala urno, la ornivi, osteti e cindro esas nun en la muzeo di Kalkutta, ube l'autoro di ca linei vidis li. Ed on savas per la mencionita libri, ke Buddho kremacesis, ke la monumento mencionita por konservar ta reliquii, quale anke la altra sep recevanti. Simila monumento deskovresis recente proxim Peshavar en nord-westa India. Do Buddho ne esis suno-heroo, quale kelka Europana ciencisti volis demonstrar ante la deskovro di ta kolini e monumenti. Lu esis homo, e kom homo, e ne kom deo o mi-deo on honorizas lu en Buddhista landi; advere kom extraordinara e superiora homo.

La nasko-urbo di Buddho, ube trovesis la supre-mencionita kolono, nomesis Kapilavatthu. Lua patro esis princo dil Sakya-gento e nomesis Suddhodano; lua matro Maya mortis sep dii pos lua nasko; lore lua patro spozigis la fratino di Maya, Pajâpati, qua edukis Buddho quale matro e plu tarde divenis la unesma femina membro dil Buddhista frataro. Buddho vivis en granda luxo segun sua rango, lu mariajis su kun princino di vicina familio, nomita Yasodhara, e havis un filiulo Rahulo, qua plu tarde anke divenis membro dil frataro.