Buddho e sua doktrino

Yen me eceptale rakontas naraceto ek la Buddhista libri, qua montras la habila maniero, per qua Buddho konquestis la kordii dil homi: Yuna homino, nomizita Kisagotami, havis unika filieto qua mortis. En sua doloro el ne volis kredar ke la filio esis mortinta e kuris a sua konocati por obtenar remediilo. Fine on dicis a lu, ke la unika homo, qua povus donar ad el remediilo, esas Buddho. Lore el iris e pregis lu pri medikamento por sua filieto. Buddho quik agnoskis, ke nura vorti di konsolaco ne suficus por remediar la chagreno di la povra yunino. Lu do dicis ad el, ke el serchez kom medikamento kelka grani de pipro, ma li mustas venar ek domo, ube nulu mortis. El iris joyoze, pro ke esis facila obtenar tante ordinara artiklo quale pipro. Ma omnaloke, ube el demandis pipro e mencionis la kondiciono, quan Buddho impozabis, on ne povis donar ol ad el, ed on dicis: «Quon tu pensas? Esas poka vivanti, ma multa mortinti.» Fine el komprenis, ke lua doloro ne esis unika, ma ke ol esas universala e ke la sufro esas ne-evitebla. Lua chagreno kelkope extingesis, lua kordio quiesteskis, el enterigis sua filieto ed adheris al Buddhista frataro.

Buddho ipsa predikis til sua morto dum cirkum 45 yari, marchante de loko a loko, sequata da nombro de dicipuli. Segun la reguli di sua frataro il manjis nur unfoye omnadie ed obtenis la manjaji mendikante. Il konvertis reji, nobeli, Brahmani, komercisti, laboristi, homini de omna klasi, e multi ek li divenis mem membri dil frataro o granda bonfaceri di ol. Il adaptis sua diskursi segun la kapableso di sua audantaro, ed on mencionas, ke lu ofte parolis en alegorii e paraboli, ma lu distingis sorgoze la strikta senco del metaforala.

Kurta tempo ante lua morto il maladeskis de disho de fungi, inter qui esis kelka venenozi. Lu mortis cirkum la yaro 480 a. K., evanta 80 yari. Segun nova kalkuli sorgoza, la eroro pri la yaro di lua morto povas variar nur po tri yari ye omna direciono, do esas inter 483 e 477; la maxim recenta kalkulo fixigas la yaro 483 e mem la dio 13ma oktobro, ma komprenende to ne esas certa.

Dum sua lasta hori Buddho parolis ankore al dicipuli qui esis proxima, e lu repetis la precipua punti di sua doktrino. Kande li questionis lu, qua pos lua morto devus esar la duktero dil frataro, lu respondis, ke la reguli dil frataro e la fundamento dil doktrino devas esar lia duktero. E kande lua dicipulo e konstanta akompananto Anando questionis, quale on povas honorizar lu pos sua morto, lu dicis: «Me ne bezonas nek deziras specala honori; ti ek mea dicipuli, qui sempre vivas segun la doktrino e laboras sencese por lia plibonigo, honorizos me maxim bone.» Lua lasta vorti esis: «Omna kompozita kozi esas pasema; laborez sencese por via redemto.» (La vorto quan me tradukas per redemto povas anke tradukesar per liberigo, fakte la Buddhista ideo di redemto esas liberigo di omna ligili dil pasioni, e ne absorbo en Brahma, quale la Brahmani docis, od eterna vivo en cielo, quale la Kristani docas.)

Buddho mortis en Kusinara, ne tre fora de sua naskoloko, ed esis kremacata kun rejala honori, me ja mencionis, ke lua cindro dividesis en ok parti, e ke on erektis granda monumenti en formi di kupoli sur li.

En ica kurta raporto pri la vivo di Buddho me povis mencionar nur la precipua eventi; ma on povas vere dicar, ke lu esis un de la maxim eminenta homi qui ultempe vivis. Lua influo ye lua samtempani esis grandega e sempre direktita a lo bana. Li dicis pri lu: «Il vivas quale il predikas, ed il predikas quale il vivas.» Lua modesteso esis tante granda kam lua kompato ed amo a la sufranta homaro; kande on lektas la personala raporti di lua dicipuli, on vidas, kun qua entuziasmo ed amo li adheris ad il. Li omni volis esar sempre proxim lu, quo ne esis posibla. Por konsolacar ti qui esis for de lu, il dicis: «Qua vivas sugun la doktrino, esas proxim me.» Ne esas do astoniva, ke pos lua morto dum la yarcenti kreesis legendi pri lua vivo, precipue en landi ube la Buddhismo propagesis plu tarde. La grand amaso dil populo havas sempre la tendenco gloriizar sua granda homi e heroi, e mem deigar li. Me ne povas mencionar hike la legendi pri Buddho, quankam ofte belega e tre poezioza, pro ke li duktus ni tro fore; me restriktis me ye la certa fakti di sua vivo.

Ankore cadie on ofras flori koram la statui di Buddho, ne kom sakrifiko a deo, ma por atestar l'estimo e la veneraco quin on havas por lu kom la maxim bona e saja de omna homi, quan on ne povas sate dankar pro donir lua doktrino al mondo. Formulo di respekto quan on adoptis e repetas ankore cadie, dicas: «Lu esas la Sublimo, la Maestro, la tote Lumizito, la Perfekto en savo e konduto, la Benedikato, la Mondo-konocero, la Nekompareblo, la Duktero dil ne-amansita homi, la Docisto di dei e homi, Buddho.»

La doktrino (Dhammo).