Бурятские народные сказки. Бытовые

— Шиим боошхо соо уу, биш хабхагаар хушаад, хэндэ1Н харууланбьеэр ябахаб, — гэнэ. Тиихэдэн Шор хртэнь орожо, боошхо соон ороод ууна. Тиигээд тэрэ хн тэргэ дээрээ пуужа городто ороно. Городто хурэхэ болоод ябахадан, р сайгаад захална. Нэгэ эгсэ хадын хормойдо ошоод, хабтагай-хан шулууни хажууда ошоод, боошхоёо бгэлэгдэхээр нхэ малтаад, Шороо боошхотоёо тэрэ нхэн руугаа хээд, ЩЩ шоройгоорон хушаад, хабтагай шулуу дээрэээнь табяад саа-шаа ябана даа. Яба ябааар городто ШэШШШШ Дээрэ ороод байхадан нэгэ ехэ баян хун бэдэржэ ябана/ Тэрэ баян хтэй хэлсэжэ болоно. Тэрэ бээтэй хн. хгшэ Щ тажа захална. Хгшэтэеэн нэгэ ара соо мщшш бэрэ хрэнэбэй. Тиижэ УУхадаа, нэгэ нидг здюю "Ямар иимэ хубилиимтеэ, энэ хэлсээн хШШ хайшша ДУУДахамнайл, — гэлдэнэ — ЭндэПээ са б ГЭЛСэнэ. аргаяа олхобди, хбээ хайшша яя* ШШ шулуун Н

Хойто дэриинь малтахадан аямаш орои.

Рана. Тэрэ шулуугаа хэндэш харууланбье р у Г°0Д. хадалгаад байна. Нэгэтэ баэаарьаа 'олдоно. Тэрэ П [архадан нэгэ аймаштаяар |1ЩН "Урана: "рЭу харанаш. юу зэнэш?"

Тиихэдэн тэрэ убээтэй хун хэлэнэ:

— Тэрэ оньхон шулуу олоольби, тэрээнним ошожо узыш, — гэнэ. раан хун тэрэ шулууинь узэнэ. Узэхэдэнь хундэ сэн-тэй. драгоценна шулуун байна. Тэрэ ураан хн шулууень абажа, эни нэрэ солыень мэдэжэ, дээшэн мэдлнэ. Дээдэ ноён болбол тэрээни олоон шулуугаар тэндэнь тиимэ приискэ бодхооно. Тэрээнээ хойшо тэрэ убээтэй хун нэрэтэй солотой боложо, хубуу басагааа ургаажа, унэр баян боложо байна. Урайнинн эни хлэншэ заража байан баян хниин дуулаад: "Намда хлэншэ ябажа байан хун хайшша нэрэтэй солотой боложо байнаб? — гэжэ ехэ гайхана. — Тэрэ хунтэй орожо золголдохом", — гэжэ баян хун городто ороно. Городто ороод, тэрэ хлэншэ ябажа байан хуугээ бэдэрээд олон о. Олоходон, тэрэ убээтэй хуниинь хэлшэ хэбэрбьеэр баяжаад, шулуун тур барюулаад, хэдэ хэдэн таалга соо ороод уу-. жайна. Тэрэ баян хуугээ хараад:

—. У-у, би танайда урайниин ябажа байгаа эмнайб, наа-шаа ерэжэ уугтын! — гэнэ. Тэрэ баян хуугээ хидэлнэ. х-' шэлнэ даа. Арсиинь эдижэ уухадаа баян хн бээтэи хнээн I Ьураиа:

— Хайшша иижэ баяжаабши? Намда хэлэжэ* гыш, — гэнэ. Тэрэ хун хэлэжэ угэнэ:

— Шамда таряа хаджайхадамни, хоёр бишайхан хубуун тэээн хооломсоиим тгээд, боодолгодо бухалда хабшуулжа В ябнимал, — гэнэ. — Тэрэ хоёр хбии баряад: "Юумтэ? — гэжэ урахадамни, — баян хни Золби", — гээд хэлиимэл. Намда Зол бэймии? гээд сосиходомни, шинии Зол бэимэл гэжэ хэлиимэл гээ пэн. Шамда Шор байна ганса гэжэ хэлээ эн. Шороон хайшан гээд лалхым хуу хэлэжэ г эн. Город-то унеэр тхеэрд ябахаяа 'байхадаадни, Шоршни тур соогоо уйлажа ууха гэжэ хэлэымал гэнэ. Тэрэ Шороо баряад, боошхо соо хээд, гоороиин (городой) хойто хадада зоогоод ерэхэ-ээн хойшо ехэ баяжаальби, — гэнэ.

Тиихэдэ баян хун убээтэй хундэ ехэ харатай байна. "Байс городпоо гарахадаа тэрэ Шориин гаргаад эльгээхэльби", — гэжэ шэбшэжэ ууна. Тиигээд шамдан мэндэн тэрэ баян хун тэидэээн гаража ябахаяа байхадаа:

— Шороо хаана зооиимш? — гэжэ убээтэй хунээн ураба. "бээтэй хнинн Шороо зооон газараа хэлэжэ гэнэ. Тэрэ баян хун гоороиин хойто хадада гасиржа, хабтагайхан шулууень абажа хаяжа, газариин малтажа боошхын гаргана. Гаргаад, боошхин а^мар неэхэдэн, Шорон тэндэ ууна.

— Ошииш, эжэншни угаа ехээр баяжаад байнал, — : гэнэ. Тэрэ Шорон:

— Бн эжэндээ ошохобойб, — гэнэ. — Намай нэгэ тээ абаа-шаад, баа иижэ зобоохо, — гэнэ. — Би шамаан алахойб, — гээд баян хуни тэргэндэн аалдаад ерэлсэнэ. Баян хун тэрээн- ээн хойшо болбол олоон зриинь Шориин рээдэжэ захалиа.

Золиин тэрэниинь эбллжэ ядана.

рэйн е соо Зол Шор хоёриин нэгэниииь рээдэжэ, нэгэ-ниинь эбллжэ ядажа байна. Тэрэ убээтэй хук тэрээнээ хойшо нэрэтэй солотой боложо, хбдиин уража, хаа хаана та-нюулжа, тэрэ газартань эни нэрээр тиимэ приискэ,' тиимэ забууд (завод), пабрик (фабрика) болобо.

45. БАЯНИ ТОГООШОН

Урайниинь нэгэ ехэ баян хн уудаг байгаа, ехэ олон адуутай, ехэ олон албатай. Газаа осоогуур ябхада, ганса неэшын мрн, хонишын маараан. Баян хн, урдани баяд ехэ хатуу, харуу, юрд бар-лагуудаа доромжолхо, сохихо, налиха муугаар эдеэллэхэ. Шалд гээн угаадаа сагаадааа хэжэ гд: "Талии сашаа, хдмэреэ хэ", — гэхэ. Тэрэ баянда нэгэ тогоошо хбн ябаа.

р эдьхэ ууха юумэ шанажа, шаража ябахаад ла, нэгэш брэг сбрэг амандаа оруулжа шадахагой. Нэгэтэ мяха шанажа байпаар, амандаа нэгэ мхэ мяха хээд, тэрээнээ тл голоо таа сохюулаа. Тэрээнээн хойшо тогоон дээрээ байхадаа амааш неэхэеэ айдаг болоо. Нэгэтэ тэрэ баяндан айшан ерээ.

Тэрэ айшандаа мнохи баямнай адуу гаргаба гээшэ. Тэ-рээнэй мяха ехэ гэгшын тогоон соо, шанажа байна тэрэ тогоо-шонь. Ходо лэн ябаан тогоошын шлэн ехээр гоожоно. Эжэнээ нюд дальдарха хоорондо мяхаа худхааша болоод, хитайн абаад бэр руугаа хээд, тогоошон газаа гаршаба даа. Газаа тэрэ хитаяа эдеэд, рг гэртэ ороходонь, мн айшаар ерээн баян урана: "Газаа ямар байнаб?" — гэжэ.

Тиихэдэнь мнхи тогоошомнай сэбэрхэнээр харюсаад байба гэхэ: — Газаамнай, юрэд:

пара сагаан,

Ьайд сэсэн,

Хита халуун,

Хинай тэнэг, — гэжэ.