Французская навела XX стагоддзя

На бульвары Манмартр стаяла чарада таксовак. Туды і рвануўся Жан Дзюпон. Не паспеў ён дабегчы да сярэдзіны вуліцы, як яго ашаламуціў пранізлівы рык аўтамабільнай сірэны: проста на яго імчала машына. Жан хацеў адскочыць назад і грымнуўся аб асфальт... Замерлі ў начным змроку дзве фары. Да іх цяпер ужо смертаноснага святла далучаўся крывавы колер светлавой рэкламы...

— О-ой! — пачулася ў цемры.

Жан цераз сілу расплюшчыў вочы: перад яго носам стаялі чыесьці брудныя чаравікі, а зверху, нібы ў дно калодзежа, у яго ўпіваліся незнаёмыя вочы... Яму стала страшна... Неверагодны боль скалануў усё цела, і Жан страціў прытомнасць...

***

Папацелі хірургі над яго пераломамі...

— А цяпер — два месяцы поўнага спакою... у гіпсе, — такі канчатковы прысуд вынес доктар. І дадаў:

— Танна яшчэ адкупіўся...

Праз два дні пасля гэтага няшчаснага здарэння ў шпіталь прыйшоў Жэром Кліш — верны Жанаў сябра. Ён прысеў ля ложка хворага і спагадліва пачаў:

— Эх, дарагі ты мой бедалага... Як жа гэта цябе...

І сапраўды, шкада было глядзець на гэтае цела, закаванае ў гіпс. На падушцы замест галавы ляжаў забінтаваны шар, на якім віднеўся невялікі квадратны выраз, дзе Жэром з цяжкасцю пазнаваў сябравы вочы, нос, губы... Па зразумелых прычынах Жана паклалі ў асобны пакой.

— Вось так, брат... Папаў я ў пераплёт... — данеслася з падушкі.

— Паслухай, Жан! Няўжо табе рабіць не было чаго?.. Каб з-за жанчыны пайсці на такое?!

— Якой жанчыны?

— Ды не прытварайся ты!

— Пра якую жанчыну ты вярзеш?

— Ну як «пра якую»? — пра Дэнізу Пакэ!

— Не зразумеў...

— А што, хіба ты не з-за яе?..

І тут Жан так застагнаў, нібы на яго зноў наехаў аўтамабіль:

— У цябе што, не ўсе дома? Ці зусім здурэў?

— Супакойся, Жан! Дэніза сама мне ўсё расказала. У цябе ж былі з ёю шуры-муры?

— Ну, былі...

— А ў той вечар ты хадзіў да яе?

— Ну, хадзіў...

— Хіба тады яна не адкрыла табе сакрэт, пра які, дарэчы, ведала ўсё бюро? Ну... пра тое, што яна пакахала другога?

— Ну, дапусцім...

— У такім выпадку больш пытанняў у мяне няма.

Жэром глядзеў на свайго сябра з той трыумфальнай усмешкай, з якой атлет прымае апладысменты, бразнуўшы аб памост узятую штангу.

— Пачакай, а далей... — не мог уцяміць Жан.

— А далей усё проста: Дэніза пасылае цябе на ўсе чатыры, ты выходзіш на вуліцу і кідаешся пад колы першага сустрэчнага аўтамабіля...

— Ах ты, ідыёт! — захрыпеў Жан. — Ты што, забыўся, што я сам амаль чатыры месяцы толькі і думаў, як парваць з ёю! А Дэніза мне толькі аблегчыла ўсё... Яна...

— Пачакай, Жан! Ты мне ніколі не гаварыў пра свой намер.

— Толькі таму, што я чалавек сціплы і выхаваны!

— Ну, ведаеш...

— Паслухай, Жэром, павер мне: сёмага снежня, як я ішоў ад Дэнізы, я быў самы шчаслівы чалавек на зямлі, я быў...

— І таму ты вырашыў кінуцца пад машыну?

— Ды нікуды я не кідаўся, — зароў Жан. — Паслізнуўся, страціў раўнавагу — вось і ўсё!

Жэром хітра ўсміхнуўся, даючы зразумець, што такога чалавека, як ён, не так проста абвесці вакол пальца.

— Цудоўна! Геніяльна! — сказаў ён. — Толькі вось сведкі на гэты конт маюць іншую думку. «Гэта быў свядомы ўчынак чалавека, які страціў усялякую надзею і ўпаў у адчай», — вось што ў адзін голас паўтараюць сведкі.

Жан ужо не мог больш трываць.

— Якія сведкі?! Што ты мелеш? А Дэніза? У яе вы спыталіся? Яна што, не магла растлумачыць?..

— Вось яна нам і растлумачыла, што чалавек ты звышадчувальны, тонкі, далікатны і што яна дарэмна не патурбавалася, каб прыняць пэўныя меры перасцярогі.

Тая частка Жанавага твару, што віднелася з-пад бінтаў, пакрылася потам. Ён задыхаўся. У вачах з'явілася штосьці дэманічнае.

— Вось што я табе скажу: я ніколі не кахаў і не кахаю Дэнізу! Я ненавіджу яе! Няхай мне яе на талерачцы прынясуць, голенькую, і я скажу: «Не». Яна распаўнела! Ніякага выгляду не мае! Зубы дрэнныя! Ходзіць, як качка! Апранацца не ўмее! Пазногці і то дагледзець не можа!

— Ну-ну... Расказвай байкі... — перапыніў яго Жэром са сваёй хітрай усмешкай.

Спляжаны, зняможаны Жан адкінуўся на падушку.

— Ведаеш, — працягваў Жэром, — не трэба тут паказваць свой гонар. Ну што тут такога абразлівага, калі чалавек кахае жанчыну, ды кахае так, што гатоў богу душу аддаць, калі даведваецца, што яго не кахаюць?

Жан заплюшчыў вочы і нібы збіраў усе свае сілы для апошняга слова.

— Жэром! — ледзь прабіўся яго ціхі голас. — Я не хачу цябе бачыць. Ідзі адсюль. Ідзі і ніколі больш не прыходзь.

А Жэром быццам і не чуў гэтых слоў. Ён асцярожна папраўляў коўдру і супакойваў хворага:

— Ай-яй-яй, варушышся, круцішся. Прастудзішся яшчэ. Вось дзівак!

— Не называй мяне так! Я забараняю табе!

— Дарэчы, ты ведаеш, што вечарам да цябе зойдзе наш шэф Маландрэн?

— Пляваць мне на яго! — чуеш?! — на ўсіх мне напляваць!

Ён хацеў прыўзняцца на адзін локаць, але рэзкі боль прымусіў яго зноў упасці на падушку. І нібы праз туман бачыў ён, як Жэром устаў, апрануў паліто і ўзяў свой капялюш...

***

У той самы вечар у шпіталі з'явіўся месьё Маландрэн — невысокі тоўсценькі чалавечак з чорнымі бліскучымі вачыма.

— Вітаю вас, дарагі, — бадзёра пачаў шэф, — і віншую! Віншую вас з тым, што вы нарэшце парушылі будзённае ціхаплыннае жыццё нашага бюро!