Французская навела XX стагоддзя

Ах, ну вось мы нарэшце і разам, такія ціхмяныя, добрыя, і робім усё толькі тое, што ўхвалілі б нашы бацькі, вось — стаім тут, разам, і прыстойна, хорам спяваем песеньку, як мілыя дзеткі пад наглядам нябачнай дарослай асобы, што міла стаюць у танок і бяруць адно аднаго за вільготныя сумныя ручкі.

XXIV

Яны рэдка бывалі на людзях, вечна сядзелі, зашыўшыся ў кватэрах, у глыбіні сваіх цёмных пакояў, і заўсёды былі напагатоў.

Яны тэлефанавалі адзін аднаму, выведвалі, прыпаміналі, накідваліся на найменшую прыкмету, на самы драбнюткі знак.

Некаторыя ўпіваліся, выразаючы з асалодай аб'яву ў газеце, дзе гаварылася, што яго маці патрэбна швачка за падзённую плату.

Яны памяталі ўсё і раўніва за ім сачылі; яны абступалі яго, трымаючыся за рукі і злучыўшыся ў шчыльнае кола.

Іх паслужлівае, пакорнае брацтва, з безаблічнымі, сцёртымі тварамі — карагодам вакол яго.

І калі яны бачылі, як ён, сарамліва поўзаючы, спрабаваў праслізнуць між іх, яны жвавенька, разам, сядалі на кукішкі, апускаючы пераплеценыя рукі, і пільна ўтаропліваліся на яго пустымі і ўпартымі вачыма, усміхаючыся амаль па-дзіцячы.

Анры Труая Пра каханне і вераломства

Вось ужо тры месяцы і васемнаццаць дзён Жан Дзюпон усё шукаў і шукаў нагоды, каб парваць са сваёй палюбоўніцай. Як паветра патрэбна была нейкая важная прычына, нейкая сур'ёзная падстава, бо ў звычайныя для такіх выпадкаў словы накшталт: «Я больш не кахаю цябе» апантаная жанчына верыць з вялікай неахвотай.

Сёмага снежня а дзевятай гадзіне вечара Жан зайшоў у знаёмы пакой. Трэба было рыхтаваць глебу для разрыву. Як і большасць мужчын, Жан Дзюпон не змог прыдумаць нічога лепшага, як строіць з сябе чалавека стомленага, прыгнечанага, страшэнна заклапочанага. На языку ўжо круціліся даўно завучаныя фразы: «Ведаеш, я цяпер такі заняты... Не звяртай увагі... Ну, што ты... Гэта пройдзе... Табе проста цяжка мяне зразумець... У мяне столькі работы... Раскажы лепш пра сябе, дарагая...»

Між тым «дарагая» паводзіла сябе неяк дзіўна ў гэты вечар. Твар расчырванеўся, з вачэй вось-вось пальюцца слёзы, уся дрыжыць, нервуецца... На Жанаў пацалунак ніяк не адрэагавала. Не запрасіла сесці. Не абняла. Не паўтарыла сто разоў чутае: «Любы, ты пахнеш вуліцай». Не шапнула на вушка: «О, ведаю, мілы мой донжуан, што табе карціць!..» Не, не і не! Дэніза Пакэ пазірала яму проста ў вочы з такім выглядам, нібы ў яе дамскай сумачцы быў схаваны флакончык з сернай кіслатой. І вось пачуўся замагільны голас:

— Жан, я больш не кахаю цябе. Нам не трэба сустракацца...

— Што? — ледзь выціснуў з сябе Жан.

Ён аж задыхнуўся ад радасці і... нечаканасці.

— Мілы мой! Дарагі! — усхліпнула Дэніза. — Я зрабіла табе балюча... Але павер: так трэба. Я пакахала іншага. Гэта зубны ўрач. Ён з Аўстраліі. Я яму расказвала пра цябе, і, ведаеш, ён хоць і ніколі не бачыў цябе, але з павагай...

А потым быў разыграны звычайны ў такіх выпадках спектакль. Супакоены, шчаслівы Жан Дзюпон бездакорна сыграў ролю мужчыны, жыццё для якога страціла ўсялякі сэнс. На твары — глыбокі адчай і поўная безнадзейнасць. Нібы ў перадсмяротнай сутарзе рукі ўчапіліся за крэсла. Дыханне збілася...

— Ну што ж... Вось ты як... Разумею, разумею... — толькі і змог прамармытаць Жан.

Не магла супакоіцца і Дэніза. Уся ў слязах, яна ўсё расказвала і расказвала:

— Ведаеш, я спачатку супраціўлялася, як толькі магла. Але гэта аказалася мацней за мяне, мацней за нас...

— Ён твой палюбоўнік?

— Ну... калі ты так хочаш...

— Бывай, Дэніза!

— Але ж мы застаёмся сябрамі?

— Пра якое яшчэ сяброўства ты пляцеш?

— Пачакай, хочаш не хочаш, але бачыцца з табою нам усё роўна давядзецца ў нашым бюро.

— Ды такіх бюро ведаеш колькі ў горадзе?! Пляваў я на тваё бюро. Знайду сабе работу ў іншым месцы.

— Ты мяне ненавідзіш?

— Не, я проста стараюся забыцца пра тваё існаванне.

— Ты пакутуеш?

І тут Жану Дзюпону ўспомніўся нейкі стары фільм, дзе адзін барадаты ўнурысты акцёр на аналагічнае пытанне мудра і проста адрэзаў адным словам: «Страшэнна».

І Жан сказаў:

— Страшэнна!

З выглядам ушчэнт разбітага чалавека Жан устаў і накіраваўся да выхаду...

Уздых палёгкі вырваўся з ягоных грудзей толькі тады, калі дзверы за ім зачыніліся. Малады чалавек пацёр ад задавальнення рукі і куляй вылецеў з пад'езда. Свежы, бадзёры подых ветру сустрэў яго на вуліцы. Жан спыніўся, каб трохі аддыхацца.

Вольны, вольны, вольны! — тахкала сэрца...

А вакол бурліла жыццё. З лёгкім шумам праносіліся машыны, шпарка крочылі вясёлыя прахожыя, ярка зіхацелі вітрыны крамаў, і нават дождж быў нейкі ўрачысты і святочны. Жану здалося, што ўвесь свет хоча далучыцца да ягонай радасці.

І хіба ў такім настроі можна было вяртацца дамоў на метро? Не, толькі таксі. Таксі і кіно. А пасля сеанса — куфаль добрага піва, а можа, і «сябровачку на вечарок», як казаў Жанаў калега Кліш...