Французская навела XX стагоддзя

— Месьё Маландрэн, мне прыемна гэта чуць ад вас, але што я такое зрабіў, каб... — адказаў, запінаючыся, Жан.

— Вось гэта прыгода дык прыгода! Вы ведаеце, Жан, я ў захапленні ад вас.

— Месьё Маландрэн, што вы, што вы, я...

— Паслухайце, Жан, як жа гэта цудоўна, як жа гэта прыгожа — так кахаць! Кахаць да самазабыцця, калі нават уласнае жыццё аддаецца на алтар гэтаму высокаму пачуццю!..

— Месьё Маландрэн, але ж я нікога не кахаю і, паверце, вельмі даражу сваім жыццём.

— Мілы мой, — не супакойваўся Маландрэн, — мне сорак сем гадоў. Але і я калісьці быў малады. І я скажу вам шчыра: я разумею вас. На вашым месцы я зрабіў бы тое самае. Ведаеце, толькі сапраўдныя мужчыны і могуць запаліць агонь высокіх пачуццяў!

Пасля ранішніх дэбатаў з Жэромам цяжка было Жану падтрымліваць гаворку. І ўсё ж ён паспрабаваў не пагадзіцца з шэфам:

— Гэты самы звычайны няшчасны выпадак. Ніякім самазабойствам тут і не пахне...

Месьё Маландрэн па-бацькоўску ўсміхнуўся.

— Вы цудоўны чалавек, Жан. І ваша сціпласць робіць вам толькі гонар. Я вельмі цаню вас, і, ведаеце, я сёння прасіў месьё Мурга падумаць пра больш высокую пасаду для вас.

— Дзякую, месьё Маландрэн, паверце, я...

— Нічога, нічога, дарагі. Давайце вашу руку і хутчэй папраўляйцеся! Вы — чалавек маёй натуры. Мне прыемна мець справу з тым, хто разумее мяне з паўслова.

І месьё Маландрэн паціснуў тое, што было два дні назад Жанавай рукой, а цяпер стала гіпсавай трубою.

Цяжкі одум апанаваў маладога чалавека, калі ён застаўся адзін. Спачатку яго раздражняла тое, што і Жэром, і Маландрэн далі такое рамантычнае тлумачэнне ягонай бядзе. Ну, а Дэніза, тая, вядома, заганарылася: як-ніяк з-за яе чалавек кінуўся пад машыну. О! Яна вялікая артыстка і ахвотна возьме на сябе ролю вераломнай жанчыны-фаталісткі, што ўпіваецца каханнем і прымушае трапятацца кожнага мужчыну! Напэўна ж, яна цяпер выхваляецца, называе мяне «мой бедненькі», носіць свае штучныя самацветы ў даўнейшай аправе і не шкадуе памады, тушы, фарбы! Якое глупства! Я ж ніколі не кахаў яе! Парваць з ёю вырашыў яшчэ тады, калі ёй і не снілася пра гэта! А цяпер вось стаў прагнаным пакрыўджаным рыцарам! І ўсе нябось лічаць, што я — ахвяра, я — выціснуты лімон, я — цацка, якую капрызнае дзіця шпурнула пад канапу!

І тым не менш пасля размовы з Маландрэнам штосьці пахіснулася ў пазіцыі Жана. Як бы там ні было, а агульныя сімпатыі — на ягоным баку. Салідныя, паважаныя людзі ганяць паводзіны Дэнізы і хваляць мяне... Сама думка, што можна памерці з-за каханай, падабалася ўсім жанчынам і нават некаторым мужчынам. Аднак жа ён не хацеў памерці з-за жанчыны, а значыць, і ягоная рэпутацыя фальшывая! І не далёка ён адышоўся ад Дэнізы, раз таксама ўводзіць у зман людзей!.. Дык навошта яму тады гэтыя сімпатыі?.. Ах! Ну чаму ж мне ніхто не верыць?..

Дрэнна спалася ў тую ноч Жану. Яму ўсё снілася нейкая велізарная чорная малпа, якая паўтарала Жанавы словы, жэсты і, нарэшце, заняла яго месца ў бюро...

Назаўтра апоўдні завітала маладая прыгожанькая балбатлівая сакратарка з іх бюро.

— Гэта так хораша, што вы пайшлі на такое! — прашчабятала яна, чырванеючы. — Скажыце, вы вельмі кахалі яе?

Жану стала не па сабе. Ён хацеў яшчэ раз растлумачыць, паставіць усё на месца, разважаць, але сіл і мужнасці яму ўжо бракавала, і ён адвярнуў галаву ўбок.

— Ах! Каб жа гэта ўсе мужчыны былі такія, як вы! Скажыце, вы шмат пакутавалі?

Жан акінуў яе позіркам. Яна з трывогай чакала адказу. Яна баялася расчаравацца. І Жан пашкадаваў яе:

— Гэта было вельмі страшна.

— Ну, а... пад машыну... Вы адразу рашыліся?..

— Так... не... ну, ведаеце, у такі момант не думаеш...

І ён змоўк. Агідна стала на душы ад уласнай хлусні і гэтай незаслужанай увагі.

— Дзякуй вам! Калі глядзіш на такіх мужчын, як вы, зноў пачынаеш верыць, што ёсць-такі каханне на свеце!

— Не будзем больш пра гэта, — сціпла сказаў Жан. І ашчасліўленая сакратарка выйшла з пакоя...

Калегі не пакідалі ў самоце Жана. Штодня абавязкова хтосьці заходзіў, і кожны перш-наперш спяшаўся засведчыць сваю павагу да рыцарскага ўчынку хворага. Па пошце прыйшлі дзве ананімныя запіскі, якія парадавалі і сагрэлі Жанава сэрца:

«Як бы мне хацелася, каб мяне пакахалі так, як кахаеш ты». Подпіс: «Незнаёмая бландзінка».

А ў другой запісцы быў вершык:

Ты, хто памерці гатоў за каханне,
Пажыві для мяне, не ўмірай!
Ты сустрэнеш мяне на спатканні,
І жыццё ператворыцца ў рай!

І подпіс: «Адна з тваіх каляжанак, якая любіць высокія, чыстыя пачуцці».

***