Французская навела XX стагоддзя

Івета была мілая, добрая і, на сваю бяду, прыгожая. Не было ў ёй ні кропелькі злосці, як не знойдзеш і намёку на горыч у трапічным плодзе папаі. Яна ветліва абслугоўвала пакупнікоў, а яе цярпенню, здавалася, не было мяжы. Заўсёды з усмешкай завіхалася яна за прылаўкам, і ў гэтай натуральнай, непадробнай усмешцы не было нічога ад пастаўленай гандлярскай ухмылачкі. З любоўю, пяшчотай адносілася яна і да бацькі — высокага худога мужчыны, хворага на страўнік, і да маці — рухавай мажнай кабеты, якая вечна задыхалася ў сваім цесным гарсэце. Маці была трохі бесталковая і мітуслівая, затое бацька любіў парадак і, за што ні браўся — усё даводзіў да ладу.

Бацькі не вельмі турбаваліся пра паводзіны дачкі ў вольны час — і так яна, бедная, не зведала маладосці з-за гэтай вайны, дык ці варта пазбаўляць яе хоць нямногіх забаў, якія яна можа сабе дазволіць...

Таму дома дзяўчына вечарамі не сядзела, а бацькі не пыталіся, куды яна ходзіць і з кім бавіць час. Суседзі, праўда, прыкмячалі, што Івета заўсёды вяртаецца ў самы апошні момант перад каменданцкай гадзінай, і лічылі яе не вельмі сур'ёзнай дзяўчынай. Гэтыя бясконцыя перашэптванні ў садку, гэтыя два цені на белай сцяне крамы... Што тут гадаць, хіба гэта да твару прыстойнай дзяўчыне — думалі і гаварылі суседзі...

Пачуўшы, як пстрыкае ключ у замку, маці падавала голас: «Гэта ты, Івета? Зайдзі пацалуй нас».

Івета заходзіла ў спальню бацькоў, там было душнавата і пахла чымсьці такім знаёмым! Гэты пах Івета памятала з самага маленства, калі, бывала, тата з мамай у нядзелю маглі паляжаць у пасцелі пазней і клалі яе паміж сабой на шырокі ложак. Фіранкі былі шчыльна завешаныя, і толькі на тумбачцы гарэў начнік пад сінім абажурам. На крэслах валялася знятая адзежа, стары халат, з якім бацька ніяк не хацеў развітвацца, — нішто так добра не грэе, як старыя рэчы, — маміна бялізна... На тумбачцы каля бацькі ляжалі яго пазалочаныя акуляры, кніжка і мноства пакецікаў і бутэлечак з лякарствамі. Яго залаты кішэнны гадзіннік вісеў на сцяне ў туфліку, які Івета вышыла яшчэ тады, калі ледзьве навучылася трымаць іголку ў руках. Гадзіннік падвешвалі да пяткі, а ланцужок хаваўся ў носіку туфліка. Ля галавы маці на мармуровай плітцы тумбачкі ляжалі шпількі для валасоў, грабеньчыкі, пярсцёнкі і маленькі гадзіннічак, які цікаў сабе ў мёртвай цішыні каменданцкага часу. Тут, у спальні, можна было адпачыць па-сапраўднаму. Тут маці здымала гарсэт, а бацька мог пакрактаць ды паскардзіцца на боль у страўніку. Тут душа знаходзіла спакой, калі было асабліва цяжка. Тут нарадзілася Івета. Тут з боку на бок варочаўся бацька, калі не мог у канцы месяца звесці рахункі. Тут на маленькім квяцістым дыванку перад ложкам Івета гуляла, пакуль мама апраналася. А вось гэтае люстэрка на трохстворкавай паліраванай шафе бачыла, як краўчыха прымярала Івеце сукенку і як падрастала, сталела Івета...

Івета прысаджвалася з краю ложка, і трэба было быць сляпым, як гэта і здараецца з бацькамі, каб не бачыць, якой узбуджанасцю свяціўся яе твар, як блішчалі яе вочы, як цудоўна выглядалі яе губы, з якіх сцерлася памада, як безабаронна і спакусліва гарэлі яе шчокі...

— Ну што, развеялася трохі? — пытаўся бацька, худы, доўгі, нібы шост; твар яго бялеў сярод белых падушак. А маці тым часам цмокала дачку ў абедзве шчакі. На яе яшчэ бялявых валасах была сетка, а фланелевая кашуля на мажным целе нагадвала бурдзюк з вадой.

Івета пераказвала змест вячэрняга фільма і апошнія гарадскія плёткі пра канец вайны, пра ад'езд ці прыезд немцаў...

— Сёння ангельцы перадавалі... — пачынаў бацька.

А маці скардзілася, што тата зусім галаву страціў з гэтым радыё... тым больш маючы такіх суседзяў... Ды што там суседзі, калі кожны прахожы можа ўдаць...

Івета ішла на кухню, гатавала там чай, падавала яго на падносе разам з пячэннем і цукеркамі, што заставаліся ад кіно. Потым яна выключала святло, а маці ўсё павучала бацьку, што трэба быць больш абачлівым і асцярожным, а то вунь кожны дзень забываецца завешваць вокны ў сваёй канторцы, і ўсё ідзе да таго, што немцы такі паласануць з аўтамата калі-небудзь па акне...

Івета выходзіла з бацькоўскай спальні і шчыльна зачыняла за сабой дзверы. І тады ў цемры чуўся бацькаў голас:

— Слухай, маці, а ці не здаецца табе, што наша дачка з кожным днём прыгажэе...

— У нас з табой не дачка, а золата, — шаптала маці ў адказ, — і прыгожая, і добрая, і пяшчотная... Але пара спаць, бацька. Дабранач...

Івета хуценька раздзявалася і клалася спаць. Хацелася хутчэй заплюшчыць вочы і хоць у думках зноў апынуцца на спатканні. Учора яе праводзіў П'ер, сёння — Жак... А зрэшты, якая розніца? П'ер ці Жак або яшчэ хто-небудзь — усе яны добра паводзяць сябе, паважаюць яе, і яна ім жадала толькі дабра...