Гаспадар

Зязюля. З асабістымі гаспадаркамі, Алена Мікалаеўна, мне самому далёка не ўсё ясна. Праблемы гэтыя не вывучаюцца, не вырашаюцца — яны толькі накопліваюцца. З аднаго боку Рыгор, «пісьменнік» — ні кала ні двара, гол як сакол… І побач — Карпукі… Цяпліцы, нутрыі… Спекулююць, вялікія грошы! А паміж гэтымі полюсамі — сумленныя працаўнікі. Мы ж кідаемся з адной крайнасці ў другую, ад агульнай забароны да ўсеагульнага дазволу… Я заўсёды думаў пра сумленных працаўнікоў, дапамагаў ім. Важна толькі адрозніваць, дзе сапраўды асабістая падсобная гаспадарка, а дзе пад гэтай шыльдай нешта іншае… А! Вось, мой вораг нумар адзін — Карпук! (Ашчацініўся.)

Побач праходзіць Карпук з ахапкам сена, кінуў, спыніўся адпачыць, убачыў Зязюлю, насцярожыўся.

Новікава. Добры дзень! Ой, як смачна трава пахне!

Карпук (стрымана). Добрай раніцы!

Новікава. Я бачыла, у вас у двары — цэлая ферма! Шмат жывёл?

Карпук. Было многа, ды старшыня ў нас свавольнік…

Зязюля. Скажы дзякуй, што не забіў!

Карпук (да Новікавай). Мне як — у суд пісаць альбо яшчэ куды?

Новікава. Не трэба пісаць. Пётр Іванавіч кампенсуе страты. Колькі знікла звяркоў?

Карпук. Семдзесят!

Зязюля. Што?! Я адчыніў толькі дзве клеткі!

Карпук. А можа, і восемдзесят.

Зязюля. Шантажыст! Мне да пенсіі выплачваць!

Карпук. За трансфарматар я заплачу больш.

Новікава. Думаю, дамовіцеся без суда.

Карпук. Дык ён жа мне і вока падбіў! Бачыце? За гэтую партызаншчыну — партбілет пакладзе!

Новікава (Зязюлю, пакруціўшы галавой). І за вока дабаўце.

Зязюля (горка). Ты мне здрадзіў, Цімох. Калі прыходзіў, я табе і дошкі, і шыфер… За сына хадайнічаў. Жонку ў санаторый. І вось удзячнасць — з калгаса фактычна эмігрыраваў. Дзе я цябе прагледзеў? А быў сярод першых, апорай… Памятаеш, як ратавалі цялят?

Карпук. Так. Я працаваў. За грашы. Да сёмага поту. А потым аднойчы, калі ты вярнуўся з горада з сардэчным прыступам, я зразумеў — ты скруціш сабе шыю. Чаму? Ты ніколі не ладзіў з раённым начальствам! І я сказаў сабе: «Цімох, у цябе пяцёра пацаноў! Калі Іванавіч загрыміць… Будуй крэпасць, магутную гаспадарку… Каб пры любым ветры…»

Зязюля. Ты б яшчэ касу калгасную абрабаваў, для апраўдання!..

Карпук. Вось ты ў Ленінград, кажуць, навастрыў лыжы… А як тым, хто ішоў за табой, верыў, спадзяваўся? Добра, калі новы акажацца чалавекам. А калі самадур? А калі загадае — забіць усіх свіней, зрэзаць яблыні, абкласці кожную курыцу падаткам… Га? Ты здрадзіў! Не я!

Зязюля. Бульбу прыйдзеш убіраць?

Карпук. Соткі?

Зязюля. Пакінем.

Карпук. Прыйду.

Новікава. А калі мы прапануем вам дагавор?

Карпук. Гэта што — як у венграў? А здолееце даць маладняк, кармы, іншую дапамогу?

Новікава. Пастараемся.

Карпук. Трэба абмазгаваць.

Новікава. Згаджайцеся!

Карпук (памаўчаў, Зязюлю). У цябе ёсць вораг. Моцны вораг! І ведаеш хто гэта? Ты сам! (Узваліў на плечы сена і пайшоў.)

Зязюля (не адразу). Такія, як ён, небяспечныя сваім прыкладам. Цяжка ўгадаць наперад сацыяльныя вынікі!

Новікава (задуменна). Ці не сабраць нам пленум райкома?

Зязюля. І ўсё стане ясна?

Новікава. У спрэчках шмат прасвятляецца. Як зацікавіць? Як зрабіць, каб на агульнае працавалі гэтак жа, як на сваю гаспадарку? (Пасля паўзы.) Рыхтуйце пытанне.

Зязюля. Вы сур’ёзна?

Новікава. Хіба вам няма чаго сказаць? Праграма — не на адзін год. Давайце працаваць. Глядзіце, світае!

Зязюля. Ага! Ужо раніца.

Новікава. Я павінна развітацца: у шэсць трыццаць селектарная сувязь з гаспадаркамі. (Працягнула руку.) З днём нараджэння! На бюро было не зусім ёмка… (Убачыла непадалёку Таісу, усміхнулася.) Раўнуеце?

Таіса паціснула плячыма.

А дарэмна! Увогуле, зайздрошчу…

Да Новікавай падышоў Ляшчук.

Ляшчук. Алена Мікалаеўна! Дзе вы былі! Я вас шукаў усю ноч!

Новікава (уважліва на яго паглядзела). У мяне было спатканне, за ракой… Я вам удзячна, Сяргей Міхайлавіч.

Ляшчук (не разумеючы). За што?

Новікава. Дзесьці я прачытала: ісціна, уся ісціна, ніколі не бывае поўнасцю на тым ці іншым баку. Будзем рыхтаваць новае бюро.

Ляшчук. Хіба няма падставаў яго зняць?!

Новікава. Фармальна — колькі хочаце! А здымаць не будзем. Калгас — гэта базіс. Вы ж наіўна перакананы, што сельскую гаспадарку зможа ўзняць…

Ляшчук (перапыніў). Якая ерунда! Значыць, назад? Да дзедаўскіх метадаў? Пасля майскага Пленума?!

Новікава (уважліва яго разглядае). Вы так часта пра гэта гаворыце, быццам адзін адказваеце за Харчовую праграму.