Гронкі гневу

— Да вас яшчэ не дайшло? Пан Банк наймае дзве тысячы чалавек, а я ўсяго толькі вас траіх. У мяне даўгавыя абавязацельствы. Вось і паварушыце мазгамі. Калі знойдзеце выйсце, я, бог сведка, пярэчыць не буду. Яны мяне ў кут загналі.

Цімаці пакруціў галавой:

— Не ведаю, што і казаць.

— Хвілінку пачакайце. — Томас шпарка падняўся на ганак. За ім з грукатам зачыніліся дзверы. Праз момант ён вярнуўся з газетай у руцэ. — Вось, бачылі? Я вам прачытаю. «Грамадзяне, абураныя дзейнасцю чырвоных агітатараў, спалілі перасяленчы лагер. Мінулай ноччу група грамадзян, выведзеная з цярпення агітацыяй, якая праводзілася ў мясцовым лагеры перасяленцаў, спаліла датла палаткі і запатрабавала ад агітатараў пакінуць нашу акругу».

Том пачаў быў:

— Ага, я… — і раптам асекся і сціснуў губы.

Томас акуратна склаў газету і засунуў яе ў кішэню. Ён ужо авалодаў сабой. Спакойна сказаў:

— Людзей гэтых паслала туды Асацыяцыя. Вось я іх і выдаў. І калі там даведаюцца, што я вам сказаў, дык у наступным годзе фермы ў мяне ўжо не будзе.

— Проста розуму не дабяру, што сказаць, — паўтарыў Цімаці. — Калі там на самай справе былі агітатары, тады зразумела, чаму ў Асацыяцыі так раз'юшыліся.

Томас сказаў:

— Я даўно да ўсяго гэтага прыглядаюся. Перад кожным зніжэннем платы абавязкова паяўляюцца чырвоныя агітатары. Абавязкова. Каб на іх чорт, яны завабілі мяне ў пастку. Дык як, што вы вырашылі? Дваццаць пяць цэнтаў?

Цімаці апусціў вочы долу.

— Я згодзен, — вымавіў ён.

— І я, — сказаў Уілкі.

Том сказаў:

— Ну, здаецца, мне пашанцавала як на першы раз. Канешне, я таксама буду працаваць у вас. Мне адмаўляцца нельга.

Томас выцягнуў з задняй кішэні штаноў стракатую шаўковую насоўку і выцер ёю губы і падбародак.

— Проста не ведаю, колькі яшчэ так будзе далей. І як вы толькі ўхітраецеся сям'ю пракарміць на такія грошы, не магу зразумець.

— Пакуль працуем — кормімся, — сказаў Уілкі. — А вось як работы няма…

Томас глянуў на свой наручны гадзіннік.

— Ну хадзем, выкапаем канаву. А бог з ім, — раптам сказаў ён рашуча, — так і быць, скажу. Вы жывяце ва ўрадавым лагеры, так?

Цімаці насцярожыўся.

— Так, сэр.

— І кожны суботні вечар у вас там танцы?

Уілкі ўсміхнуўся:

— А як жа.

— Дык вось што. У наступную суботу будзьце асцярожныя.

Цімаці раптам ускінуў галаву і падступіў бліжэй да Томаса.

— Што вы маеце на ўвазе? Я член цэнтральнай камісіі. Я павінен ведаць.

Томас паглядзеў на яго з асцярогай.

— Нікому не кажыце, што ад мяне даведаліся.

— А што такое?

— У Асацыяцыі цярпець не могуць гэтых урадавых лагераў. Шэрыфавых падручных туды не пашлеш. Там, я чуў, людзі самі сабе законы пішуць, і без ордэра нікога нельга арыштаваць. Дык вось, калі ў вас распачнецца бойка ці там страляніна, тады да вас заявяцца шэрыфавы падручныя і ачысцяць лагер ад усіх вас.

Цімаці раптам неяк перамяніўся. Ён расправіў плечы, вочы ў яго сталі халодныя.

— Вы хочаце сказаць, што…

— Толькі нікому не расказвайце, што ад мяне чулі, — прамовіў Томас з трывогай у голасе. — У суботу вечарам у вашым лагеры выбухне бойка. А шэрыфавы агенты будуць напагатове.

Том недаўменна запытаўся:

— Навошта ўсё гэта? Людзі ж нікому не перашкаджаюць.

— Я скажу табе навошта, — адказаў Томас. — Людзі ў гэтым лагеры прывыкаюць да чалавечнага абыходжання. А потым трапіць з іх хто ў лагер перасяленцаў, і з ім будзе цяжка справіцца. — Ён зноў сцёр насоўкай пот з твару. — Ну ідзіце, працуйце. Далібог, дагаварыліся мы з вамі да таго, што я без фермы застануся. Але вы мне як людзі падабаецеся.

Цімаці павярнуўся да яго і падаў яму сваю худую мазолістую руку, і Томас паціснуў яе.

— Ніхто не даведаецца, хто нам сказаў. Дзякуй вам ад нас. Бойкі не будзе.

— Бярыцеся за справу, — сказаў Томас. — І памятайце: дваццаць пяць цэнтаў у гадзіну.

— Папрацуем і за столькі… — сказаў Уілкі, — на вас.

Томас пакрочыў да дамка.

— Я праз хвілінку таксама прыйду, — сказаў ён. — А вы бярыцеся за справу. — Сеткаватыя дзверы зачыніліся за ім.

Том і Ўолесы мінулі выбеленую вапнай адрыну і па ўскрайку поля падышлі да доўгай вузкай канавы, уздоўж якой ляжалі секцыі бетоннай трубы.

— Вось тут мы і працуем, — сказаў Уілкі Тому.

Яго бацька адчыніў адрыну і вынес адтуль дзве кіркі і тры рыдлёўкі. Ён сказаў Тому:

— На, бяры сваю красуню.

Том узважыў кірку ў руцэ.

— Ого! Якраз мне да пары.

— Пабачым, што ты ў адзінаццаць гадзін запяеш, — усміхнуўся Ўілкі. — Паглядзім, якая яна табе пара.

Яны падышлі да канца няскончанай канавы. Том зняў пінжак і кінуў яго на груду выкапанай зямлі. Ён адсунуў кепку з ілба і ступіў у канаву. Папляваў на далоні. Кірка ўзляцела ў паветра і апусцілася, бліснуўшы на сонцы. Том ціха кракнуў. Кірка ўзвівалася ўгору і падала, і краканне чулася якраз у той момант, калі лязо ўгрызалася ў зямлю, рассякаючы грунт.

Уілкі ўсклікнуў:

— Вось гэта я разумею! Ну і землякоп нам, та, трапіўся! Ён з кіркай, як з роднай.

Том адказаў: