Иччи. Сибиэн. Абааы

Онтон 1972 сыллаахха этэ. Аны, дьэ, били бтэйи сэлбийэ тахсаллар. Слэрэ киириэн иннинэ. Сайын оттуу таарыйа. Ол тахсаннар, ол саана арыгы диэн ас буолунай, дэлэйбит ахан кэмэ, ааан-сиэн баран, дьэ, кэпсэтии буолар. Киэээи аылыктарын аыы, арыгылыы олорон: «Дьэ, онно рдтэ, бииги кр тута сырыттахпытына, ол сыыы ууор сытар кырдьаас, дьэ, куттаталаабыта» диэн буолар. Ону икки уол, Н. уонна Н.: «Ойуун диэн баар дуо? Абааы диэн баар дуо? Ол-бу тыастан кии куттанара диэн дуо?» – диэн утары мккэн тураллар. Кырдьаастара буойан крбттэрин, утары, сс р барбыттар. Тэптэрээччи да баар онно: «Чахчы, чахчы! Ол аайыттан кии куттана сылдьыа дуо?!»

Мккр тмгэр бу икки уол киирэн, ойуун ууоун трт эркинин трт аыы тэлгэтэн кэбиэллэр. Ол оннук ааар.

Мин оолору илдьэ рс ууор Мэгэдьэккэ оттуу сырыттахпына, «табаарыы куаан буолбут» диэн илдьит кэлбитэ. 1972 сыллаахха атырдьах ыйын 22-гэр быыылаах этэ. 23-гэр тааарбыппыт. Ол Н. Амакиннааы эспэдииссийэ пилораматыгар, ити билии быткомбинат дьиэтин таыгар, бэйэтигэр тиийинэн, ыйанан лбт этэ. Оттон Н. балаан ыйыгар эргэ буойуна дьиэтигэр оскуомаа ыйанан лбтэ. Иккиэннэрэ биир ый иигэр буолта.

Дьэ, срдээх дьыала этэ. Ол Н. мин бииргэ скээбит уолум этэ. Туох да нааа аыйбытым. Итинник дьаабыламматаа буоллар, билигин да сылдьыа этэ. Муннугар тумуу да киирбэт этэ. Аата сэриигэ баран лбтэ. Соотох уол этэ. Токостор. Бтн аа ууа эиннэ. Ити уолунан. Дьэ, бттлэр. Биирдэ сыыа туттууттан».

Николай Николаевич кэпсээнин тылыттан тылыгар тэрэн, саарыытын уратытын кытта уларыппакка, суруйбутум. Ону, бэчээккэ бэлэмниирбэр, дуона суоу кылгаттым эрэ.

Историк-учуутал кэпсээнэ – йээн буолбатах, адьас соторутааы кэмэ дьи олоххо буолбут тбэлтэлэр. Онон кэпсээн ыйааыннаах. Кии кинини кдээринэ истэн кэбииэн сатаммат.

Багдарыын Слбэ

Бэриэтчит

Мин оо эрдэхпинэ аам биикки Сэмэннээх диэн ыалы кытта дьукаахтаан олорбуппут. Биир киээ йэин хаалан баран, абааыны кэпсэттилэр. Аам срдээх холку, бтэй эттээх, тугу да билбэт кии этэ. «Абааы диэн суох. Сымыйа. Араас тхтрнэн, иччилээх аатырбыт сирдэринэн талбыппынан хонон-рн сырыттым аай да, тугуу да билбэппин. Дьр, кии уорбалыыр тыаын да истибэппин. Мин бурдук харабыллыыр сирбэр Былатыанап диэн хомсомуолу таааран кмпттэрэ. Ол кии сотору р буолбут сураа аар-саарга аатырбыта. Кэлин табыллыбакка, иккистээн хостообуттар диэн баара. Оо, кии ууоун кытта кэккэлээ кн быа тн аайы хонорум. Бэл, онно туох да биллибэтээ. Баар, хараата бэрт буолан аттыбынан ааарын крбтм эбитэ дуу?» – диэн клэн ылара.

Оттон суотчут Сэмэн олох утарара: «Туох эрэ баарынан баар. Мин, рэхпин бтэрээт, хоту баран лэлии сылдьыбытым уонна куттанан быыылааа, сотору дойдубар тннбтм. Олох эппинэн-хааммынан билбит тбэлтэм онно буолта. Кыра холкуос кэнсэлээрийэ дьиэтигэр чмэчинэн лэлии олордум. Бэрэссэдээтэллиин иккиэ этибит да, киим ыалдьар буолан, икки сыаралаах атынан оройуон киинигэр балыыаа барбыта. Кэнсэлээрийэбит икки дьиэ силбээ турарыттан тгэх тт. Киирэр тт то турар. Арай, ол олордохпуна, таырдьа сыаралаах аттар хоочугураан кэлэн, дьиэ ааныгар тохтоотулар. Сотору тугу эрэ сыаастаан киллэрэн, то дьиээ турбут остуол рдгэр уурарга дылы гыннылар.

Онтон барыта уу чуумпу буолан хаалла. Мин хайдах эрэ сээбэнээн, танан, чмэчибин туппутунан тас дьиээ тахсыбытым – туох да суох. Таырдьа бааллара буолаарай диэх курдук санаан тахсыбытым – эмиэ туох да суох. Арай ыраах ыаллар уоттара кылахачыаллар. Мин туох да бокуойа суох дьиэм диэки тнэн кэбистим. Син барбахтыы тэн баран кэннибин хайыан крбтм, кэнсэлээрийэм тннктэрэ сандааран олороллор. сс дьон клгэ элэгэлдьиэргэ дылы. Мин саараан турдум. Ол туран крдхпнэ, биир килэйээки бэргээ чмэчи уотугар килэбэчис гынан ааста. Мин олох холкубар тэн, дьон кэлбит диэн тттр тэбинним. То дьиэнэн лргэйдээн киирэн, кэнсэлээрийэ аанын аа баттаабытым – хабыыс-хараа, туох да суох. Икки хараа иччитэх дьиэ икки ардыгар буола тспт кии туох да аара куттанан, соуйан, сарылаатым быыылаах, туох эрэ куаан баайытык «хаах» дииргэ дылы гынна да, биирдэ йдммтм суолу ортолоон, дьиэбэр срэн иэр эбиппин. Онтон срэим баара-суоа биллибэт курдук тэбиэлээн, см нэиилэ уйан дьиэбэр дьн-бодо б буолан киирэн, дьоммун куттаатым. Ийэм уокка арыы кута-кута алаан, кэргэним дэлби крн-истэн, сарсыарданан син утуйан ыллым. Кии баттаа турар дииллэрэ кырдьыгын онно билбитим.