Иччи. Сибиэн. Абааы

Оскуолаа оонньуу оччолорго олус уаабат этэ. Тимофейдаах Миитэрэй оонньуу бтээтин кытта дьиэлэригэр кэлбиттэр, уот умаппыттар, оонньуу туунан кэпсэтэ-кэпсэтэ, саахыматтаабыттар (бэйэбит быаынан кыан оорбут хаалаах саахыматтаах этибит). Оонньуу олорон балыйсан барбыттар. «Мэкчиргэ тбтн курдук уларыта сылдьыма», – диэн Миитэрэй Тимофейы ыыстаабыт. Тимофей Мэкчиргэлэр аа уустарын сыдьаана буоларын кии барыта билэр, онон кыыырыа дии санаабатах буолуохтаах диэн эппит Миитэрэй. Анарааыта «бандьыыт курдук балыйа олорума» диэн кэбиспит. Миитэрэй бу дойду биллэр бандьыытын трппт уола буоларын бары билэрбит уонна онон сирэй-харах аспат буоларбыт. Уолаттар этиспиттэр, кыыырсыбыттар. Саахыматтарын остуол рдгэр тоо садьыйан кэбиээт, орон оостон утуйаары сыппыттар. Саа суох. Ол сыттахтарына, саахыматтара тыаыыр, дуоска рдгэр сыарыйардыы чи-чиник охсуоланар. «Ол-бу буола сытыма, тоо тыаатаын?» – диэн Тимофей дьаырыйбыт. «Кээс, доор, бэйэ тыаата-тыаата, балыйа сытыма», – диэн хардарбыт биирдэрэ. Иккиэн бэйэ-бэйэлэрин балыйсан, буойсан баран син тохтообуттар. Тыастара эр ылбыттыы сс улаханнык таыгыраабыт. Туран саахыматтарын фигуратын, биирин да хаалларбакка, хаатыгар уган, олуйан кэбиспиттэр. Салгыы утуйан эрдэхтэринэ, саахымат фигурата остуол устун лаыратан кэлбит-барбыт. Уолаттар куттанан илиилэриттэн тутуан сыппыттар. Тыас уурайбатах, эбии сэтэрээбит. Дьиэлээх эмээхсин кыыынаан уонна Ксениялыын хаас быыс кэннигэр утуйа сыппыттар. Кинилэртэн атын кии суох, аан хатыылаах. Уолаттар ыксаабыттар. «Абааы тыаыыр» диэн итээйэн туран ыыырынньык уматан, таырдьа тахса сылдьыбыттар, уоту умаппытынан утуйан хаалбыттар.

Сарсыарда турбуттара – биир айдаан. Уун ньолбоор сирэйдээх, силии курдук кн муруннаах, с курдугунан чч крбт кыараас харахтаах, тбтн тартара сылдьар, уун тарбахтарын соло буоллар эрэ таймаалатан хамсатар, дьахтар курдук уун рнллэр баттаа суох буолан, куруук бэргээлээх сылдьар уун быакагар эмээхсин туран уолаттары саартаан барбыт:

– Тн быа мэниктии-мэниктии, сгн утуйбакка тилигирээит, кыраыыны умаппыккыт, – диэн иэдэппит. Уолаттар быаара сатаабыттарын истибэт, йдбт . Быйыл хомсомуолга киирбит, биигиттэн биир кылаас э рэнэр Нааста Длээйэбэ тугу да саарбатах. Уун синньигэс, ткчч тутта сылдьар, уун хара сууохтаах, киэ тиэрбэс курдук харахтаах, ээ уонна аллараа уостара сортойо сылдьарыттан кыбыстан, саардаына гстк уоун илиитинэн саба туттар идэлээх кыыс уолаттары кмскэспэккэ, ууну омурдубут курдук олорбут. Ити туунан истээт, Сергей биикки олус куттанныбыт да, сэргээтибит да диэххэ сп этэ. Акаары санаабытыгар дьиэбитигэр баран хаалан, хаарыантан маппыт курдук сананныбыт.

Ый курдук ити тбэлтэни умнан, рэнэ сылдьыбыппыт. Биир киээ утуйан иэн ууктубутум, киирэр аан диэкиттэн тимир тыаа таыгыратан дьиэ эркинин устун уа диэкинэн срэн кэллэ. Суораммын брммппн билбэккэ хааллым. Олус итииргээтим, иим ллэн хаалла, тыыным хаайтарда. Аан бастаан билбитим: кии олус кскэ куттаннаына, иэ ллэрин, онтон тыына хаайтарарын. Оннук куттанарга трт баара: тыаы ииттэххэ, утуйа сытар киини уугуннарбат, абааыны кытта соотоун да бодьуустаар туунан кытаанах быаарыыны ылыммыппыт. Мин соотоун ууктаас быыылаахпын, атыттар утуйа сыттахтара диэн эбии ыксаатым. Тыаспыт тохтообот, кылыргыыр.

Эмискэ Миитэрэй Соколов олоро биэрэн «били баайы кэллэ быыылаах» диэбитигэр, рбппн эриэхсит. Суораммын аан, тыын ылан, йбн-тйбн булуннум. Ону баара биир да кии утуйбатах, трдн ууктааспыт. «Туох тыаыырый?» диэн ону-маны толкуйдуу сатаан баран саата суох сыттахпытына, арыт тимир аалсан кычыгырыыр, арыт маынан тосуйар курдук лоугуруур. Орон аннынан кэлитэлээн эргийэр, онтон дьиэ рднэн муннуктан муннукка срэр. Трдн илии илииттэн тутуан турдубут. Кмлк оох хармааныгар ууруллубут ыыырынньыгы уонна испиискэни ылан уот уматынныбыт, танан таырдьа тахса сырыттыбыт. Бу сырыыга тыас икки кн субурутан кэлбитэ. Трт харахтаах хара ыппыт таырдьа сылдьарын ыырбыппыт, урут дьиээ талаан киирэр бэйэтэ, туттарбакка куота сырытта.

Хонуктар ааан испиттэрэ. Этээстээх оскуола тутуутугар лэлиир Андрей Алексеев биигини кытта олорор буолбута. Саа дьыл чугааабыта. Каникул сааланан, дьиэбитигэр барарбыт бу кэлэн, олус рэ сылдьарбыт, ктэрбит. «Дьэ, абааы, бу киээ кэлэр инигин, бииги сарсын дьиэбитигэр барабыт», – диэн кмлк оох иннигэр туран сааран чап гыннарбыппын бэйэм да йдбкк хааллым. Тимофей уонна Сергей миигин мхтлэр: «Туох буолан оруо маы ортотунан саараын, эйигин соотохтуу булара буолуо», – диэбиттэриттэн олус кэмсиммитим иин хайыамый, этиллибит тыл тттр хомуллубат. Арай саабын истибэтэр ханнык дии санаатым.

Бу киээ, били мин сэтэрээбиппиттэн буолуо, биир айдааннаах киээни аастыбыт. Утуйан эрдэхпинэ пуус гынар сыыгынас тыас аантан уа остуол диэки халбарыйда. Сотору буолаат, куаан баайы сыт саба биэрдэ. «Ким утуруктаата?» – Миитэрэй улаханнык ыйытта. Улахан кии Андрей бэйэтигэр ылынан, кыыыран туран кэллэ уонна уа орон устун тааын сыарытан утуйда.